Historia Wiki
Advertisement

Wojna polsko-bolszewicka (wojna polsko-sowiecka, wojna polsko-radziecka, wojna polsko-rosyjska 1920) – wojna pomiędzy odrodzoną Polską a Rosją Radziecką tocząca się od 14 lutego 1919 do 18 października 1920.

Wybuch wojny i polska ofensywa[]

Na początku 1919 z terenów na wschodzie Europy zaczęły wycofywać się siły niemieckie, a za nimi nadciągali bolszewicy, których celem było rozprzestrzenienie rewolucji komunistycznej na cały świat. W lutym 1919 doszło do pierwszego starcia między oddziałami polskimi i radzieckimi. Wojna oficjalnie rozpoczęła się 14 lutego 1919, kiedy to doszło do bitwy w Mostach nad Niemnem.

Do jesieni przeważające siły należały do Polaków. 21 kwietnia Polacy zdobyli Wilno, a 9 sierpnia wkroczyli do Mińska. 29 sierpnia wojska polskie zajęły Bobrujsk, 11 września – Borysów, a 22 września – Połock. W listopadzie Piłsudski nakazał wstrzymanie ofensywy, ponieważ bolszewicy byli bliscy klęski, gdyż walczyli jednocześnie z wojskami Białych. Pewni zwycięstwa Biali nie chcieli zagwarantować respektowania polskiej niepodległości, co skłoniło stronę polską do negocjacji z bolszewikami. Korzystając z okazji, bolszewicy celowo opóźniali rozmowy, a po wygranej z Białymi skierować większe siły przeciwko Polsce.

W styczniu 1920 Armia Czerwona formuje 700-tysięczne siły nad Berezyną. W tej sytuacji Piłsudski rozpoczyna przygotowania do wznowienia walk z bolszewikami. W kwietniu 1920 zawarł w Warszawie porozumienie z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej. Wcześniej, bo 3 stycznia 1920 wojsko polsko-łotewskie zdobywają Dyneburg. 25 kwietnia rozpoczyna się wyprawa kijowska, w wyniku której Polacy zdobywają Kijów. Ofensywa trwa do 8 maja.

Ofensywa bolszewicka[]

Po opanowaniu Rosji i pokonaniu wojsk Białych wzmocnieni bolszewicy przystąpili do działań ofensywnych przeciwko Polsce. 5 czerwca Armia Konna Budionnego przełamała front polski na Ukrainie, a 4 lipca armia Michaiła Tuchaczewskiego zaatakowała Polaków na ziemiach białoruskich. Trudna sytuacja Polaków na froncie doprowadziła do powołania Rady Obrony Państwa na czele z Józefem Piłsudskim. 5 lipca premier Władysław Grabski przyjął surowe warunki, w wyniku których Polska miała utracić ziemie na wschód od linii Curzona, a sprawa przynależności Śląska Cieszyńskiego i Galicji Wschodniej miała zależeć od decyzji mocarstw. Wskutek tej decyzji upadł rząd Grabskiego oraz powołano Rząd Obrony Narodowej pod kierownictwem Wincentego Witosa. Wówczas podjęto rozmowy z bolszewikami w Mińsku, które jednak nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. 28 lipca w opanowanym przez Armię Czerwoną Białymstoku powołano podporządkowany Moskwie Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, który miał objąć władzę w przyszłej Polskiej Republice Radzieckiej.

Na początku sierpnia 1920 wojska radzieckie dotarły na przedpola Warszawy. W tym samym czasie w Polsce dokonano mobilizacji sił, dzięki czemu uformowano liczącą 100 tysięcy żołnierzy armię ochotniczą. Działania zbrojne na prawym brzegu Wisły rozpoczęły się 13 sierpnia, a następnego dnia znad rzeki Wkry do kontrataku ruszyli Polacy. 15 sierpnia szala zwycięstwa zaczęła się przechylać się na stronę polską. 16 sierpnia główne siły polskie przystąpiły do ofensywy znad Wieprza i rozbiły trzon Armii Tuchaczewskiego, a jej pozostałości ewakuowały się na wschód przez Prusy Wschodnie. Pod koniec sierpnia Polacy odepchnęli wojska bolszewickie za Bug. Jednocześnie pokonano Armię Konną Budionnego, która po nieudanym zdobyciu Lwowa została rozbita w bitwie pod Komarowem.

Zakończenie walk i traktat pokojowy[]

Po wyparciu wojsk bolszewickich za Bug Polacy odnieśli zwycięstwo w bitwie nad Niemnem stoczonej w dniach 22-28 września 1920. Podczas tego starcia rozbite zostały ostatnie cztery armie radzieckie operujące na północy. 25 września Polacy zdobyli Grodno, a 12 października – Mińsk. Wobec zbliżającej się zimy i braku możliwości ostatecznego zniszczenia Armii Czerwonej Polacy zgodzili się na rozejm z Rosją Radziecką, który zaczynał obowiązywać 18 października 1920.

18 marca 1921 w Rydze zawarto porozumienie pokojowe. Granice między Polską a Rosją Radziecką ustalono na linii od Dźwiny przez Białoruś do Zbrucza i Dniestru na południu. Obie strony zobowiązały się do nieingerowania w swoje sprawy i niepopierania działalności wymierzonej przeciwko sobie. Polska uznała też panowanie bolszewickie na Ukrainie.

Źródła[]

  • Poznać przeszłość. Wiek XX. Podręcznik do historii dla szkół ponadgimnazjalnych. Wydawnictwo Nowa Era. Warszawa 2012.

Advertisement