Zoltán Meszlényi

Ten artykuł został napisany w sposób nieobiektywny. Możesz pomóc Historia Wiki rozbudowując ją!

Błogosławiony bp. Zoltán Meszlényi - zamordowany przez bolszewickich zbirów koadjutor Archidiecezji Budapeszteńsko-Ostrzychomskiej, prawa ręka Prymasa Józsefa kardynała Mindszentyego

Herb rodowy Meszlényich

Błogosławiony Zoltán Meszlényi, biskup-koadjutor Archidiecezji Budapeszteńsko-Ostrzychomskiej (*Hatvan, 2 stycznia 1892 – †Kistarcsa, 4 marca 1951 r), Osoba szczególnie zasłużona dla Polski, węgierski biskup-męczennik — ofiara bolszewickiego bezprawia, bestialsko torturowany i zamordowany przez esbeków, wielki polonofil, gorący przyjaciel Polski i Polaków, jeden z dobroczyńców 140-tysięcznej rzeszy uchodźców polskich, którzy w okresie II wojny światowej w Węgrach znaleźli schronienie oraz braci-przyjaciół. Był człowiekiem nader inteligentnym, uczynnym i dobrodusznym. Władał wieloma językami, biegle po węgiersku, słowacku, niemiecku, francusku, polsku, włosku, grecku i oczywiście łacinie. W dniu 3 lipca 2009 papież Benedykt XVI ogłosił jego błogosławionym. Uroczystość beatyfikacyjna odbyła się 31 października 2009 r w Bazylice Ostrzychomskiej w ramach uroczystej mszy świętej celebrowanej przez Prymasa Węgier Pétera kardynała Erdő oraz koncelebrowanej przez Angelo kardynała Amato, prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych Stolicy Apostolskiej.

Biografia

Bazylika archikatedralna w Ostrzychomiu

błogosławiony ks. Zoltán Meszlényi po wyświęceniu

Ks.Dr.Zoltán Lajos Meszlényi  urodził się w 1892 r w mieście Hatvan 60 km od Budapesztu, w rodzinie szlacheckiej. Ojciec jego był nauczycielem, a potem dyrektorem szkoły. Zoltán przyszedł na świat jako drugie dziecko, miał czworo rodzeństwa. Szkołę średnią rozpoczął w protestanckim gimnazjum węgierskim w mieście Rimaszombat (Obecnie Rimavská Sobota), a potem, ponieważ rodzina przeprowadziła się do Budapesztu, od drugiej klasy gimnazjum uczęszczał do Państwowego Gimnazjum w VIII-ej dzielnicy Budapesztu (Józsefváros) przy ulicy Tavaszmező nr 17 (obecnie Kampus Uniwersytetu w Óbuda — Óbudai Egyetem - Tavaszmező utcai Campus). Stąd w 1907 r zgłosił się do seminarium duchownego, w wyniku czego dwie ostatnie klasy ginmnazjum ukończył w Ostrzychomiu w Gimnazjum OO Benedyktynów im. Świętego Stefana (Szent István Bencés Gimnázium). W 1909 r jego mecenas, Prymas Węgier ks Kolos kardynał Vaszary na dalszą naukę wysłał jego do Włoch, do Rzymu, gdzie studiował filozofię i teologię. Znaczną część studiów teologicznych ukończył w Collegium Germanico-Hungaricum, a potem na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim. W 1912 r zdobył doktorat z filozofii. W okresie I wojny światowej przez pewien czas z przymusu studiował w Innsbrucku. Tu 28 października 1915 r przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa w Brixen, ks.Franza Eggera.

Powrót na Węgry

ks.bp.koadjutor ostrzychomsko-budapeszteński Zoltán Meszlényi

Po powrocie na Węgry, najpierw został kapłanem w naddunajskim mieście Komárom. Jego biskup — Prymas Węgier ks. János kardynał Csernoch już po kilku miesiącach wezwał jego do Ostrzychomia, gdzie zaczął pracować w Pałacu Prymasowskim. W Kancelarii Prymasowskiej powierzono jemu coraz ważniejsze zadania. W 1917 r ks. János kardynał Csernoch mianował Zoltána Meszlényiego arcybiskupim archiwistą oraz ceremoniarzem. W dniu 30 stycznia 1926 r został sekretarzem arcybiskupim i prymasowskim, a w 1931 r członkiem archikapituły, oraz archidziekanem w miejscowościach Nógrád i Hont, później wikariuszem kapitularnym. W latach 1930–1936 dyrektor biura.

W ślad za nominacją otrzymaną od papieża Piusa XI, 28 października 1937 r głowa Archidiecezji Budapeszteńsko-Ostrzychomskiej, Prymas Węgier Jusztinián Serédi, przy koncelebracji biskupa-sufragana z Győr, Istvána Breyera (1933–1940) oraz archidziekana kapituły wielkiej z Eger, biskupa Endre Kristona (1877 – 1960), konsekrował jego na biskupa tytularnego Sinope. Jako swoje hasło, nowy biskup węgierski wybrał: „Fidenter ac fideliter” – „Z ufnością i wiernością”. Od tej chwili stał się biskupem-koadjutorem każdorazowego arcybiskupa budapeszteńsko-ostrzychomskiego. Podczas swojego życia zajmował się poważną działalnością kościelno-jurysdykcyjną. Napisał wiele książek na ten temat, wykładał także na wydziale prawnym wielu uczelni, m.inn. Arcybiskupiej Akademii Prawnej w Eger oraz na Uniwersytecie im. Pétera kardynała Pázmány w Budapeszcie.

Działalność polonofilska

ks.bp. koadjutor Zoltán Meszlényi w latach II wojny światowej

Propolska działalność ks.bp.Zoltána Meszlényiego nie tylko w Polsce jest mało znana. Przyczyną tego jest chyba fakt, że historiopisarze kościelni w Węgrach zajmowali się raczej li tylko jego śmiercią męczeńską, zupełnie nie zważając na fakt, że jako koadjutor propolskich Prymasów Węgier, przede wszystkim Jusztiniána kardynała Serédiego i Józsefa kardynała Mindszentyego, bp.Zoltán Meszlényi „chociażby z urzędu” musiał zetknąć się (i brał udział w tej pomocy!) z problemem pomocy udzielonej przez Węgrów 140-tysięcznej rzeszy uchodźców polskich, którzy w latach II wojny światowej znaleźli w Węgrach nie tylko schronienie, ale dom, serdecznych przyjaciół-Braci, a nawet małżonkę czy małżonka! Zresztą historiografia uchodźstwa polskiego  nie tylko w Węgrach jest w dalszym ciągu bardzo słaba i powierzchowna, bowiem ci, którzy „z urzędu” zajmują się tym problemem, często byli osobami stojącymi na służbie komuny, a tą tradycyjną — na podstawie ówczesnej bolszewickiej ideologii pomijaną — przyjaźń polsko-węgierską uważali za rzecz wrogą i bardzo niebezpieczną dla komuny i Sowietów!

Nuniciusz Papieski ks.abp.Angelo Rotta w towarzystwie ks.bp.Zoltána Meszlényiego, I Sekretarza Poselstwa RP w Budapeszcie Zdzisława Antoniewicza oraz ks.prałata Béla Varga odwiedził polski obóz w Gyöngyösapáti - ze spadku po red.Zdzisławie Antoniewiczu - ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

Ale pomijając ten fakt, świadkowie wydarzeń — autorzy pamiętników-wspomnień również znaleźli się w kleszczach, kiedy trzeba było szczerze i bez skrupułów opisać wszystko! Czyli również i to, że wspólnym wrogiem byli nie tylko hitlerowcy, ale także (albo raczej przede wszystkim!) stokrotnie gorsi od nich bolszewicy! Ale o bolszewikach nic złego nie można było napisać, bo nader czujna i bezlitosna cenzura, natychmiast wszystko wycierała, albo przepisywała na swoją korzyść! W ten sposób pogryzmolono wspomnienia Zdzisława Antoniewicza, gen.Franciszka Skibińskiego i wielu-wielu innych. Byli i tacy, którzy wogóle nie śmieli cokolwiek napisać, jak Prof.dr.Jan Reychman, Prof.dr.Zbigniew Załęski, Prof.dr. Wacław Felczak, Prof.dr. Endre Kovács, Prof.dr. József Perényi, czy Prof.dr.István Csapláros (wielokrotnie wzywano jego do Ambasady WRL w Warszawie „pouczając”, że „nie powinien kontaktować się z takimi, jak Zdzisław Antoniewicz i jego syn Roland” itp, w wyniku czego nie powrócił do WRL, pozostając na stałe w PRL i nieoficjalnie otrzymując azyl i polski paszportl!) bo doskonale znali, co czeka na nich i na ich dzieło! Zresztą podobne trudności trawiły „cywilnych” historyków (István Lagzi, Csaba Kiss Gy., Károly Kapronczay, Jerzy Robert Nowak i inni), którzy nie składali do wydawnictw rękopisy z danymi niewygodnymi dla komuny!

Warto byłoby zorganizować taką sesję naukową, która wreszcie rozliczy się z tymi problemami, a jej uczestnicy zaczną szperać także w archiwach bezpieki i bolszewickiej partii! A wogóle oba państwa jako mecenasi kultury, skierują swoją uwagę i wysiłek na dotowanie dotychczas przemilczanych publikacji, na przykład sensacyjnych wspomnień Rolanda Antoniewicza (albo/i jego książki „A parancs: Megölni! — Titokzatos gyilkosságok országszerte” — „Rozkaz: Zabić! — Tajemnicze morderstwa w całym kraju.”, szczegółowo opisującej mordy polityczne dokonane na szkodę polonofilów węgierskich), czy opublikowanie wspomnień innych autorów, pogryzmolonych i pokreślonych przez cenzurę, albo zupełnie nie wydanych! Do dnia dzisiejszego nie narodziła się w obu krajach publikacja o walczących Za Waszą Wolność i Naszą węgierskich uczestników Wojny polsko-bolszewickiej — członków Lengyel Legionisták Egyesülete (Związek Legionistów Polskich w Węgrach) pod dowódctwem mjr.Ferdinánda Leó Miklóssyego w pułku Zygmunta Antoniewicza! Albo o pomocy udzielonej Powstańcom Warszawskim przez stacjonującego pod Warszawą węgierskiego korpusu, dowodzonego przez gen. Béla Lengyela! Andrzej Munk (oraz autor scenariuszy Jerzy Stefan Stawiński) w swoich filmach Eroica i Kanał ukazał tylko to, co pozwoliła cenzura! Doszło do tego, że nowe pokolenie niebolszewickich i prawicowych polityków polskich i węgierskich (Viktor Orbán, László Kövér, János Áder, Gábor Vona, Donald Tusk, Bolesław Komorowski, Jarosław Kaczyński i inni)  zupełnie nic nie wie o tym światłym rozdziale (a zarazem tragedii jej uczestników!) w historii obu narodów, bo z różnych decydujących przyczyn nie mieli żadnej okazji spotkać się z tym tematem! W okresie Solidarnościowym bardzo dużo Węgrów pomagało w dostarczaniu do Polski zachodnich przesyłek pomocy dla Solidarności, której znaczna część wędrowała przez Węgry! Część tych Węgrów zamordowała bezpieka, jak to stało się z panią Grácją Kerényi, albo też z panią Gombos Tiborné, która w Tenczynie na Podhalu utopiła się w potoku, a potem (dopiero po ponad roku!) morderstwo bezczelnie zwalono na bogu ducha winnego męża-wdowca i w procesie koncepcyjnym („sędzią” w tym raczej śmiechu i płaczu wartym procesie był ...sekretarz partyjny sądu, z wykształceniem zaledwie kilku klas szkoły powszechnej!) skazano jego na karę śmierci, zamienioną później na dożywocie... To samo dotyczy polskiej pomocy uczestnikom Węgierskiej Rewolucji 1956 r, dostarczanej przez tych Kurierów Tatrzańskich, którzy zahartowali się w tej działalności podczas II wojny światowej czy też losów tych Polaków, którzy w 1956 r pospieszyli na pomoc Braciom-Węgrom i przeważnie wszelki ślad po nich zaginął!

Błgosławiony Zoltán Meszlényi bardzo dużo zdziałał na rzecz pogłębienia przyjaźni węgiersko-polskiej! I na tym polu był bohaterem i męczennikiem razem z tymi wszystkimi, o których opinia publiczna obu krajów nic nie wie! A jeszcze żyją ci bohaterowie, o tamtych dniach jeszcze mogą dużo powiedzieć przed kamerami telewizyjnymi i filmowymi! Dzisiaj już mogą!

Śmierć męczennika

Watykańskie wydawnictwo głoszące beatyfikację ks.bp.Zoltána Meszlényiego

ks.Prymas Péter kardynał Erdő (z lewej) oraz Nunciusz Papieski w Budapeszcie ks.abp.Juliusz Janusz (z prawej) na uroczystości kanonizacji bp.Zoltána Meszlényiego w Ostrzychomiu

Okolicznościowy datownik Poczty Węgierskiej z okazji beatyfikacji ks.bp.Zoltána Meszlényiego

Po śmierci ks. Jusztiniána kardynała Serédiego w 1945 r, Prymasem Węgier został ks. József kardynał Mindszenty, który również zatwierdził funkcję Zoltána Meszlényiego. Kiedy 26 grudnia 1948 r bezpieka aresztowała Józsefa kardynała Mindszentyego, a potem w procesie koncepcyjnym Prymasa Węgier skazała, oraz zamordowano zarządcę kapitularnego ks.bp.dr. Jánosa Drahosa. W nocy 4 lipca 1950 roku w Pałacu Prymasowskim w Ostrzyhomiu pojawili się funkcjonariusze węgierskiej bezpieki, aresztowali biskupa Meszlényiego i zawieźli do obozu internowania w Kistarcsa, gdzie więziono jego w ścisłym odosobnieniu.

Już od września 1946 r esbecy spisywali o nim meldunki. Decyzję archikapituły o wybraniu ks.bp. Zoltána Meszlényiego zarządcą archidiecezji, oraz kierowanie do niego potoku skarg związanych z okolicznościami aresztowania księży i zakonników, głowa bolszewickiej partii — dyktator Mátyás Rákosi potraktował jako wrogi krok przeciwko bolszewickiej władzy. Ks.bp. Zoltán Meszlényi nie przestraszył się bolszewickich gróźb, za najważniejsze zadanie uważał zapoznanie się ze szczegółami działalności prymasowskiej i jej kontynuowanie. W dniu 20 czerwca 1950 r po raz pierwszy i ostatni był obecny na zebraniu episkopatu w Centralnym Seminarium Duchownym. W dniu 29 czerwca 1956 r o godzinie 17.30 do Ostrzychomia przybyli po niego esbeccy zbirowie i wywlekli jak psa z mieszkania w Pałacu Prymasowskim. Wkrótce znalazł się w obozie dla internowanych w Kistarcsa pod Budapesztem, gdzie trzymano jego w odosobnieniu i katowano. Według jednoznacznego twierdzenia wielu naocznych świadków, zimą dzień i w nocy zmuszony był przebywać przy otwartym oknie w izbie nieogrzewanej. Jeden z towarzyszy niedoli biskupa podkreślił, że kiedy podszedł do ks. koadjutora Meszélyiego z wyrazami głębokiego współczucia, ten podniósł ręce w górę i powiedział tylko tyle: „On o wiele więcej cierpiał”

Bolszewicki reżym w żaden sposób nie potrafił przebaczyć faktu, że archikapituła nie wybrała zarządcy archidiecezji wedug ich polecenia. Na Węgrzech wówczas bolszewicy stosowali te same metody, jak ich sowieccy chlebodawcy i podżegacze: w interesie uczynienia z Kościoła potulnego baranka, którego można karmić z ręki, a nawet zawładnąć nim, trzeba było więc usunąć tych zakonników i księży, którzy słyszeć nie chcieli o „dobrowolnej” współpracy z reżymem, a tym bardziej wykonywania poleceń komuny. Bardzo wielu duchownych zamordowano lub uwięziono. Dzięki temu można był zastraszyć pozostałych duchownych i wiernych. Było bardzo wielu takich duchownych, którzy w interesie obrony Kościoła i wiernych poszli na współpracę, ale nikomu nie zaszkodzili. Inna sprawa była z wyższym duchowieństwem. Oni byli najgroźniejsi dla wymiotów Szatana! Tych biskupów, których uznano za niegroźnych, internowano, m.inn. do miejscowości Hejce na północnym wschodzie kraju, prawie na granicy z Czechosłowacją. Ale najgroźniejszymi dla bolszewików byli arcypasterze z archidiecezji budapeszteńsko-ostrzychomskiej! Ks. bp. Zoltán Meszlényi właśnie dlatego musiał umrzeć! Przeciwko biskupowi nie przeprowadzono żadnego oficjalnego procesu karnego, trzymano jego w areszcie bez wyroku czy orzeczenia sądowego. Bolszewicki aparat przemocy państwowej starał się uczynić wszystko, ażeby na zewnątrz nie wydostała się żadna informacja o losach duchownego. Jak wynika ze współczesnych  badań, wszelką dokumentację związaną z jego aresztowaniem i śmiercią (jeżeli wogóle była taka dokumentacja) zniszczono.

Ostrzychom, Archikatedra — relikwia ks.bp.Meszlényiego

Wiadomo, że biskup zmarł na 4 marca 1951 r na wskutek skrajnego wycieńczenia spowodowanego częstym biciem i torturowaniem . Czy napewno, nie wiadomo, bo tą datę zanotowali jego esbeccy oprawcy. Jednym z powodów śmierci mógł być także brak opieki lekarskiej. Według historyka Frigyesa Kahlera, bardziej prawdopodobną datą śmierci jest 11 stycznia 1953 r. Według innych danych po długich cierpieniach biskupa, 4 czerwca 1954 r przewieziono jego do szpitala policyjnego przy ulicy Mosonyi, ale zmarł w drodze i 10-go pochowano. Jego zgon dopiero później, w czerwcu 1946 r zanotowano w księgach zmarłych Urzędu Stanu Cywilnego. Proces beatyfikacyjny uruchomił ks. Prymas Péter kardynał Erdő 10 marca 2004 r. Ponieważ Archidiecezjalny Sąd Duchowny zamknął akta tej sprawy, postulator O. János Szőke SDB wszystkie dokumenty beatyfikacyjne 11 czerwca 2006 r osobiście zawiózł do Rzymu i Péter kardynał Erdő osobiście przekazał Ojcu świętemu.

Jedna z wielu tablic pamiątkowych upamiętnaijących w Węgarm męczeństwo i śmierć błogosławionego Zoltána Meszlényiego

W wyniku wycieńczenia po strasznych i bezlitosnych torturach oraz pobiciach, zmarł 11 stycznia 1953. Jego ciało przejściowo pochowano w anonimowej mogile na centralnym cmentarzu komunalnym w budapeszteńskiej dzielnicy Rákoskeresztúr, ale 24 czerwca 1966 r dokonano ekshumacji zwłok i przewieziono do Ostrzychomia, cicho i skromnie umieszczając w podziemiach Archikatedry Prymasowskiej z udziałem zaledwie kilku osób z kierownictwa archidiecezji i duchowieństwa.

Ojciec święty Benedykt XVI 3 lipca 2009 r zatwierdził jego beatyfikację. Uroczystość beatyfikacyjna odbyła się 31 października 2009 r w Bazylice Ostrzychomskiej w ramach uroczystej mszy świętej celebrowanej przez Prymasa Węgier Pétera kardynała Erdő oraz koncelebrowanej przez Angelo kardynała Amato, prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych Stolicy Apostolskiej.

Dzieła

• A főkegyúri jog és a forradalom, Esztergom, 1920, Buzárovits Nyomda
• Házassági köteléki perek az egyházi bíráskodásban, Esztergom, 1927 Buzárovits Nyomda
• A kánonjogi tanulmányok fontossága, Budapest, 1930, Szent István Akadémia
• Alázatos szolgálat: Dr. Meszlényi Zoltán Lajos szentbeszédei, Budapest, Don Bosco Kiadó, 2007. 395 o. ISBN 9789639455689
• MESZLÉNYI Zoltán, A magyar hercegprímások arcképsorozata (1707–1945)

Materiały źródłowe

• Zoltán Meszlényi, cyt. - http://pl.wikipedia.org/wiki/Zolt%C3%A1n_Meszl%C3%A9nyi - http://cs.wikipedia.org/wiki/Zolt%C3%A1n_Lajos_Meszl%C3%A9nyi
• http://www.santiebeati.it/dettaglio/95079%7Ctytuł=Beato Zoltan Lajos Meszlenyi

Dalsze informacje

• A hitet s a hűséget soha meg nem tagadta – Meszlényi Zoltán mártír püspök emlékezete Hatvanban = Új Ember, LVII. évf. 45. (2780.) sz. 2001. november 11.
• P. Szőke János ismerteti Meszlényi Zoltán vértanú életszentségét – Vatikáni Rádió, 2006. január 10. 18:12
• Márfi Gyula: Anyák napja helyett szabadságmérgezés = 2007. május 5. Magyar Nemzet
• Medveczky Attila: Papi sorsok a vörös csillag árnyékában = Függetlenség, 2007. február 9.
• Bárdos István: A Belvárosi Katolikus Olvasókör megalakulása és működése Esztergomban (1882-1950)
• http://ujember.katolikus.hu/Archivum/2001.11.11/0701.html
• http://www.radiovaticana.org/ung/Articolo.asp?c=61875
• http://www.esztergomi-ersekseg.hu/?fm=4&am=23&op=krsz070405
• http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/ABC09732/10439.htm
• http://www.ma.hu/page/cikk/aa/0/168416/1
• http://www.mno.hu/index.mno?cikk=409814&rvt=2
• http://www.politikaforum.hu/?type=981&newsid=55318
• http://leveltar.katolikus.hu/index.htm?http&&&leveltar.katolikus.hu/esztergom.htm
• http://www.miep.hu/fuggetlenseg/2007/februar/09/5.htm
• http://www.jamk.hu/ujforras/950105.htm
• http://www.radiovaticana.org/ung/Articolo.asp?c=62326
• http://uj.katolikus.hu/cikk.php?h=1357
• Útban volt nekik, meggyilkolták – Meszlényi Zoltán unokaöccse igazi magyar embernek ismerte meg a püspököt – evangelikus.hu, 2009. október 13.
• Antoniewicz Roland József: Történelmeink. Valóság, 1975,8 sz. 102-106.old.
• Rosdy Pál: Megtört életpálya. Harminc éve halt meg Beresztóczy Miklós. Új Ember, 2003. szeptember 7.LIX. évf. 36. (2875.)
• Ispánki Béla Az évszázad pere Lámpás Kiadó, Budapest. 478 oldal.– ISBN 963-7593-23-3
• Zsidómentő lelkészek és laikusok a Felvidéken 8. Dátum: 2006-11-27 Szabad Újság
• RAVASZ ISTVÁN – OPRÁN EMESE: Megszállástól megszállásig Magyarország, 1944-45.
• Magyar katolikus lexikon I–XII. Főszerk. Diós István, szerk. Viczián János. Bp. 1993–2005. Szent István Társulat.
• Kazimierz Stasierski : Szkolnictwo polskie na Węgrzech w czasie drugiej wojny światowej. Poznań 1969
• Stanisław Maczek: Od podwody do czołga.. Wspomnienia wojenne 1918-1945. Tomar Publishers, Edinburgh, 1961.
• Antoniewicz Roland József: Ezeréves lengyel-magyar kapcsolatok.Élet és Tudomány, 1972/19.sz.
• Antoniewicz Roland József: Lengyel papok az ellenállásban. Katolikus Szó, 1971, 19. sz.
• Antoniewicz Roland József: Népek országútján. Az Elvek és utak sorozat és a lengyel–magyar barátság. Lobogó, 1973. június 6, 23.sz. XV.evf.
• Antoniewicz Roland József: Bajcsy-Zsilinszky Endre és a lengyelek. Magyar Nemzet, 1974. december 29. 303.sz. XXX.evf.
• Antoniewicz Roland József: Búcsú dr.Antall Józseftől, a lengyel menekültek segítőjétől. Napló, 1974. július 30., 176, XXX evf.
• Antoniewicz Roland József: Lengyelek és magyarok. Könyvvilág, 1971, november, 11.sz, XIV.évf.
• id. Antall József Menekültek menedéke. Emlékek és iratok.Mundus Magyar Egyetemi Kiadó, Budapest 1997. ISBN 963-8033-18-5, ISSN 1416-8324
• Antoniewicz Roland József: Történelmeink. Valóság, 1975,8 sz. 102-106.old.
• Stefan Badeni: Wczoraj i przedwczoraj. Katolicki Ośrodek Wydawniczy Veritas, 12 Praed Mews, London, W.2. Tom 60. serii Czerwonej Biblioteki Polskiej., Londyn, 1963.
• Bakó Endre: Huszonnégyszer Magyarországon. Hajdú-Bihari Napló, 1973. október 6.
• Beresztóczy Miklós: A VKM története. Budapest 1947.
• dr. Beresztóczy Miklós: Polak, Węgier dwa bratanki… Katolikus Szó, 1969/6. sz.
• Hetényi Varga Károly: Papi sorsok a horogkereszt és a vörös csillag árnyékában I-V. Lámpás Kiadó, Abaliget, 1992
• Hory András: Kulisszák mögött. Wien, 1965.
• Laczkó András: Menekülés a jövőért. Lengyel sorsok Magyarországon 1939-1945. Kiadja a Boglárlellei Városi Tanács, Boglárlelle 1989. ISBN 963-03-2669-8
• István Lagzi: Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1980. ISBN 83-11-06490-3
• István Lagzi: Droga żołnierza polskiego przez węgierską granicę w latach 1939–1941. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1987. ISBN 83-210-0660-4
• Lévai Jenő: A magyarországi lengyel bázis története. Magyar Nemzet, 1970/184.sz.
• Ruffy Péter: Varsói hajnal. Kossuth Könyvkiadó, Budapest, 1961.
• Köves Rózsa: Találkozás lengyel fiatalokkal és idősekkel. Kötelező olvasmány: A Pál utcai fiúk. Magyar Nemzet, 1972. október 29.
• Várkonyi Endre: Múlt idők tanúi. Antall József. Menekültügy Magyarországon. Magyarország 1974/36. sz
• Uchodźcy polscy na Węgrzech w czasie wojny. (pióra Zdzisława Antoniewicza) Athenaeum, Budapeszt 1946.
• Talpassy Tibor: Bajcsy-Zsilinszky és a lengyelek. Magyar Nemzet, 1975/32.sz.
• Leon Orłowski: Wspomnienia z Budapesztu. Kultura (Páryż), 1952/10. sz.
• János Pelle: A katolikus egyház és a zsidótörvények. 2005, június 7. Zsidónegyed.Com.
• A püspöki kar tanácskozásai. A magyar katolikus püspökök konferenciáinak jegyzőkönyveiből, 1919-1944. Szerkesztette Jenő Gergely. Budapest, 1984, Gondolat.
• Stanisław Podlewski: Wierni Bogu i Ojczyźnie. Duchowieństwo katolickie w walce o niepodległość Polski w drugiej wojnie światowej. Wydawnictwo Novum, Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne. Nakładem Ars Christiana. Warszawa, 1971
• Jan Reychman: Dzieje polonii węgierskiej. Problemy Polonii Zagranicznej, Warszawa, 1966/1967. tom.V. 47-62.old.
• Rajz Mihály – Korompay Tibor: Megemlékezés dr Hanauer Árpád István váci megyéspüspökről. (1869-1942) Szent István Társulat, Budapest ISBN 963 360821 1
• Serédi Jusztinián és a trianoni egyházmegyék – Serédi Jusztiniánra emlékezünk. Új Ember Magazin, 205. március-április.II.évf. 3.szám.
• Serédi Jusztinián hercegprímás feljegyzései 1941-1944. [sajtó alá rend., előszó, bev. tan., jegyz. Orbán Sándor, Vida István] Budapest, 1990
• Kazimierz Stasierski: Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939-1945, Przegląd Historyczny, Warszawa, 1961.* A tudós főpap – Serédi Jusztinián Hatvan éve, 1945. március 29-én halt meg. Új Ember, 2005. március 27. LXI. évf. 13-14. (2954-2955.)
• Slachta Margit 1941. július 29-ei és augusztus 13-ai keltezésű leveleit Majsai Tamás tette közzé. In: Ráday Gyűjtemény évkönyve. IV. 205-206 és V. köt. 217-218, Budapest, 1986.
• Prímási Levéltár, Esztergom, Serédi Jusztinián személyes iratai 5464/1942. sz.
• Saly Dezső: Szigorúan bizalmas! Fekete könyv: 1939-1944. Budapest, Anonymus, 1945, 575-576.
• Rácz Lajos: Állam és egyház a két világháború közti Magyarországon a kánonjogász Serédi Jusztinián prímássága kapcsán. = Ministerio. Szerk.: Bárdos István – Beke Margit. Esztergom. 1998. 39-51.
• http://inacioangelos.wordpress.com/2012/05/01/dobrogik-bune-antoniewicz-roland-12-fo-bune/
• Saád Béla: Tíz arckép. Ecclesia, Budapest 1983 ISBN 963-363-807-0
• Rajz Mihály – Korompay Tibor: Megemlékezés Dr.Hanauer Árpád István váci megyéspüspökről. Szent István Társulat Az Apostoli Szentszék Könyvkiadója Budapest ISBN 963-360-821-1
• Edward J. Pałyga: Polsko-watykańskie stosunki dyplomatyczne. Od zarania II Rzeczypospolitej do pontyfikatu papieża – Polaka. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988 ISBN 83-202-0572-7
• Stefan Badeni: Wczoraj i Przedwczoraj. Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, 12 Praed Mews, London, W.2. 1963
• A Vatikán csehszlovákiai ügynökeinek bűnpere. Szikra, Budapest 1952
• A Vatikán romániai ügynökeinek kémpere. Szikra, Budapest 1952
• Elmer István: Börtönkereszt. Börtönviselt katolikusok visszaemlékezései. Magyar Egyháztörténeti Enciklopédia Munkaközössége, budapest, 1994 METEM 1994 ISBN 963 8472 065 ISSN 1217-2669
• Kazimierz Stasierski - Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939-1945, Przegląd Historyczny, Tom LII, Zeszyt 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1961
• István Csapláros - Lajos Hopp - Jan Reychman - László Sziklay: Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich i kulturalnych. Wrocław - Warszawa - Kraków - Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1969
• Biegańscy, Irena i Witold: Polacy na frontach zachodnich II.Wojny Światowej. Warszawa, Biblioteka Narodowa. 1971.
• Biegański, Witold — Juchniewicz, M. — Okęcki, St. — Stachurski, E. : Antyhitlerowska dzialalność Polaków na Węgrzech i Bałkanach. Warszawa, PZWS, 1971.
• Biegański, Witold: Polska emigracja na Węgrzech w latach 1939—1940 — rola emigracji wojennej. »Najnowsze Dzieje Polski«, Warszawa, 1968/XII.sz.
• Budziński, Franciszek: Polskie gimnazjum i liceum w Balatonzamárdi i Balatonboglár (1939—1944), Lublin 1984
• Dzieszyński, Ryszard: Polak, Węgier... Warszawa, Wydawnictwo Polonia, 1988.
• Wacław Felczak: A barátság útjai. »Lengyelország«, Warszawa, 1971/8.sz.
• Wacław Felczak: Historia Węgier. Warszawa – Wrocław – Kraków – Gdańsk – Łódz, Ossolineum, 1983.
• Felczak, Wacław: Ugoda węgiersko–chorwacka 1863 roku. Wrocław – Warszawa – Kraków, Ossolineum, 1969.
• Wacław Felczak —Fischinger, Andrzej: Polska–Węgry. Tysiąc lat przyjaźni. Warszawa–Budapeszt, Krajowa Agencja Wydawnicza – Wydawnictwo Corvina, 1979.
• Felczak, Wacław: Powrót i legenda. »Więź«, Warszawa, 1966/9. sz.
• Godziszewski, Tadeusz: Pisane w Rothesay. Warszawa, Czytelnik, 1973.
• Hory András: Bukaresttől Varsóig. Budapest, Gondolat Kiadó, 1987.
• Hory András: Kulisszák mögött. Wien, 1965.
• Juhász Gyula: Magyarország külpolitikája 1919—1945. Budapest, Kossuth könyvkiadó, 1969.
• Juhász Gyula: A Teleki-kormány külpolitikája. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1964.
• Kádár Gyula: A Ludovikától Sopronkőhidáig. Tények és tanúk. I–II. kötet. Budapest, Magvető Könyvkiadó, 1978.
• Kaltenberg, Lew: Za wolność Naszą i Waszą. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1968.
• Kapronczay Károly: Akkor nem volt Lengyelország. Budapest, Magvető Kiadó, 1992.
• Kapronczay Károly: Lengyel katonák magyar földön. Budapest, Zrínyi Kiadó, 1994
• Kovács Endre: Bem József. Budapest, a Hadtörténelmi Intézet Kiadása, 1954.
• Kovács Endre: A Kossuth–emigráció és az európai szabadságmozgalmak. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1967.
• Kovács Endre: A lengyel irodalom története. Budapest, Gondolat, 1960.
• Kovács Endre: A lengyel kérdés a reformkori Magyarországon. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1959.
• Kovács Endre: Bem a magyar szabadságharcban. Budapest, Zrínyi Katonai Kiadó, 1979.
• Kovács Endre: Bem-apó. Budapest, Művelt Nép, 1951.
• Kovács Endre: Korszakváltás. Emlékiratok. Tények és tanúk. Budapest, Magvető Könyvkiadó, 1981.
• Kovács Endre: Magyarok és lengyelek a történelem sodrában. Budapest, Gondolat, 1973.
• Kovács Endre: Magyar–lengyel kapcsolatok a két világháború között. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1971.
• Kovács Endre: Szemben a történelemmel. A nemzetiségi kérdés a régi Magyarországon. Budapest, Magvető Kiadó, 1977.
• Kovács Endre: Történelmi arcképcsarnok. Budapest, Gondolat Kiadó, 1976.
• Kovács István: A légió. Budapest, Kozmosz, 1989.
• Kovács István: Hamúban csillogó gyémánt. Budapest, Magvető Kiadó, 1988.
• Kozłowski, Eligiusz: Legion polski na Węgrzech 1848—1849. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1983.
• Koźmiński, Maciej: Polska i Węgry przed drugą wojną światową. Wrocław – Warszawa – Kraków, Wydawnictwo Ossolineum, 1970.
• Koźniewski, Kazimierz: Zamknięte koła. Warszawa, ISKRY, 1965.
• Köves Rózsa: Találkozás lengyel fiatalokkal és idősebbekkel. Kötelező olvasmány a Pál utcai fiúk. »Magyar Nemzet«, Budapest, 1972. október 29-i sz.
• Kubinyi Ferenc: Fekete lexikon. 1945–1956. I. Thousand Oaks, California, Malomfalvi Kiadó—Magyarok Vasárnapja, 1994.
• Kubinyi Ferenc: „...ketrecbe engem zártak...“Almásy Pál altábornagy, Dr. Aranyi Sándor orvos ezredes és Kéri Kálmán volt vezérkari ezredes vallomásai. Budapest, Holnap Kiadó, 1989.
• Kurdybowicz, Julian: Tułaczym szlakiem. Wrocław, Ossolineum, 1958.
• Lagzi István: Droga żołnierza polskiego przez węgierską granicę w latach 1939—1941. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 1987.
• Lagzi István: Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1980.
• Lechicki, Czesław: Kościół Ormiański w Polsce. Lwów, 1928.
• Leczykiewicz, Sylwester: Konfederacja Tatrzańska. Warszawa, LSW, 1
• Magyar–lengyel kulturális kapcsolatok – Polsko–węgierskie stosunki kulturalne 1948—1978. Budapest, Tankönyvkiadó, 1980.
• Maczek, Stanisław altb.: Od podwody do czołga. Edinburgh, Tomar Publishers, 1961.
• Magyar–lengyel kulturális kapcsolatok – Polsko–węgierskie stosunki kulturalne 1948—1978. Budapest, Tankönyvkiadó, 1980.
• Magyarok és lengyelek 1939—1945. Menekültügy. Budapest, Gondolat Kiadó, 1991.
• Magyarország története 1918—1990. Budapest, Korona Kiadó, ?év.
• Magyarország története. I—VIII. kötet. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1984—1993.
• Magyarország történeti kronológiája I—IV. kötet. Budapest, Akadémiai Kiadó, 1983.
• Magyarok és lengyelek 1939—1945. Menekültügy. Budapest, Gondolat Kiadó, 1991.
• Majewski, Adam: Wojna, ludzie i medycyna. Lublin, Wydawnictwo Lubelskie, 1972.
• Nowak, Jerzy Robert: Węgry bliskie i nieznane. Warszawa, ISKRY, 1980.
• Nowak, Jerzy Robert: Węgry 1939—1969. Warszawa, Wiedza Powszechna, 1971.
• Nowak, Jerzy Robert: Węgry 1939—1974. Warszawa, Książka i Wiedza, 1975.
• Olszański, Tadeusz: Budapeszteńskie ABC. Warszawa, ISKRY, 1984.
• Olszański, Tadeusz: Spotkania z Węgrami. Warszawa, KAW, 1982.
• Orłowski, Leon: O polityce. London, ORBIS, 1967.
• Orłowski, Leon: Wspomnienia z Budapesztu. Paryż, Kultura, 1952/10. 115—136.old.
• Pethő Tibor: A Kárpátoktól a Balti tengerig. Budapest, Szikra, 1956.
• Reychman, Jan: Dzieje polonii węgierskiej. »Problemy Polonii Zagranicznej«, Warszawa, 1966/1967.sz.
• Ruffy Péter: Varsói hajnal. Budapest, Kossuth Könyvkiadó, 1961.
• Skibiński, Franciszek: Pierwsza pancerna. Warszawa, Czytelnik, 1970.
• Talpassi Tibor: Bajcsy–Zsilinszky Endre és a lengyelek. Magyar Nemzet 1975/32.
• Thielmann, Edmund: Żołnierska odyseja. Warszawa, Wydawnictwo MON, 1971
• Uchodźcy polscy na Węgrzech w czasie wojny. Budapest, Athenaeum, 1946.
• Várkonyi Endre: Múlt idők tanúi. Dr.Antall József. Menekültügy Magyarországon. »Magyarország«, Budapest, 1974/36.sz.
• Węgry. Dokumenty. Wstęp i tłumaczenie Czesława Miłosza. Paris, Instytut Literacki, 1960.
• Węgry 1956—57. Warszawa, Książka i Wiedza,1983.
• Węgierskie wyznania. Eseje i rozważania o kulturze. Warszawa, PIW, 1979.
• Wieliczko, Mieczysław: Polacy na Węgrzech. Lublin, Polonijne Centrum Kulturalno–Oświatowe Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie, 1977.
• Wieliczko, Mieczysław: Lengyelek Magyarországon. Lublin, Polonijne Centrum Kulturalno–Oświatowe Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie, 1978.