Roksolana (ukr. Роксолана, imię perskie Churrem, także Hürrem, ur. ok. 1505 w okolicach Rohatyna, zm. 15 kwietnia 1558 w Stambule) – prawowita małżonka sułtana Sulejmana Wspaniałego od 1530 roku. Matka sułtana Selim II Pijaka.
Zapoczątkowała tzw. sułtanat kobiet. Zasłynęła ze wzajemnej miłości do władcy, swojej siły i swoich intryg. Na te tematy powstało wiele dzieł sztuki i legend.
Do historii i mitów przeszły jej konflikty z sułtanką Mâhidevrân Gülbahar (trzecią żoną Sulejmana; konkurentką Roksolany), synem Mâhidevrân księciem Mustafą i ich sojusznikiem - Ibrahimem Paszą. Do śmierci Ibrahima i Mustafy prawdopodobne się przyczyniła.
Kalendarium[]
- Ok. 1504/5 - narodziny.
- Ok. 1520 - trafienie do haremu Sulejmana Wspaniałego.
- 1521 - urodzenie pierwszego dziecka - księcia Mehmeta.
- 1524 - urodzenie księcia Selima, przyszłego władcy.
- 1530 - ślub z Sulejmanem Wspaniałym.
- 15 kwietnia 1558 - śmierć.
Biografia[]
Pochodzenie[]
Prawdopodobnie była córką ruskiego kapłana prawosławnego (popa) z Rohatyna leżącego na Rusi Czerwonej (ówcześnie terytorium Królestwa Polskiego, współcześnie Ukrainy). Według XIX-wiecznej literatury Roksolana urodziła się jako Anastazja (Nastia) lub Aleksandra Lisowska. W młodym wieku trafiła do niewoli tureckiej – najpewniej w czasie najazdu Tatarów na Rohatyn w 1509 r., prawdopodobnie jednak nieco później. Około 1520 r. trafiła do sułtańskiego seraju. Pełne nazwisko Anastazji czy Aleksandry jako późniejszej sułtanki Hürrem z tytułami to: Devletlu İsmetlu Hürrem Haseki Sultan Aliyyetü'ş-Şân Hazretleri.
Żona władcy[]
Portret Hurrem
W 1520 trafiła do sułtańskiego haremu. Prawdopodobne została podarowana władcy przez jego przyjaciela - Ibrahima (który ją zakupił na targu albo przynajmniej wytypował na nałożnicę).
Otrzymała też tytuł sułtanki oraz imię Hürrem, co w języki osmańskim oznacza: Uśmiechnięta lub Ta, która się zawsze śmieje.
Podobno Roksolana wbrew zasadom podeszła do Sulejmana i zaczęła z nim rozmawiać. Została wybrana na nałożnicę. Sułtan bardzo ją pokochał.
W 1521 urodziła mu syna - Mehmeta Abdullaha w 1523 roku (zmarłego w dzieciństwie) oraz Selima w 1524 roku zdobyła większe wpływy nad sułtanem, dzięki temu doprowadziła do odsunięcia innej żony sułtana – Mâhidevrân z którą prowadziła konflikt.
Została przez nią pobita, prawdopodobne ok. 1526.
Pewnego razu do haremu trafiły dwie Rusinki mające zostać nałożnicami dla sułtana. Hürrem rozpłakała się i podobno próbowała popełnić samobójstwo albo przynajmniej jedyne udawała. W każdym razie Sulejmana dowiedziawszy się o tym odesłał Rusinki.
W 1530 roku odbył się oficjalny ślub sułtana i jego niewolnicy.
W marcu 1536 dokonano egzekucji na Ibrahimie Paszy. Do śmierci swoimi intrygami przyczyniła się Roksolana, która spiskowała przeciw Ibrahimowi wraz z Iskendrem Czelebim. Główne informowała Sulejmana o błędach jakie popełnił przeciwnik i demonizowała go w oczach władcy.
W 1548 po śmierci króla Zygmunta I Starego wysłała do Polski list z kondolencjami. Rok później wysłała do Zygmunta Augusta lista z pozdrowieniami wraz z chusteczkami ręcznikami oraz pidżamą, którą wg niektórych informacji sama uszyła.
W październiku 1553 stracony został książę Mustafa. Hürrem wraz Rüstemem sfabrykowała list w którym Mustafa poprosił szacha perskiego o pomoc w obaleniu ojca. Rüstem oznajmi Mustafie, iż ojciec chce się z nim widzieć. Następne powiadomił Sulejmana, że syn (rzekomo) przyjeżdża aby go zabić.
We wrześniu 1555 dokonano egzekucji na Karze Ahmedzie Paszy przeciwko któremu intrygowała Roksolana z Rüstemem.
Śmierć[]
Zmarła 15 kwietnia 1558 na wskutek choroby. Została pochowana w Stambule, przy meczecie Sulejmana.
Wygląd[]
Była niska. Miała figurę miała klepsydry. Miała jasne włosy, które prawdopodobne były rude, ale niewykluczone, iż była blondynką oraz zielone lub niebieskie oczy.
Polityka[]
Wewnętrzna[]
Roksolana miała duży wpływ na Sulejmana, a co za tym idzie również i na politykę. Podobno[1] miała prawo uczestniczyć w obradach dywanu.
Zewnętrzna[]
Korespondowała z królami Polski Zygmuntem I Starym, Zygmuntem II Augustem oraz królową Boną Sforzą. Informowała o swoim oddaniu dla dawnej ojczyzny. Dążyła do tego aby Imperium Osmańskie miało z Rzeczpospolitą dobre stosunki.
Portret Haseki Hurrem
Potomstwo[]
Roksolana miała sześcioro dzieci:
- Mehmed (1521-1543)
- Mihirmah (1522-1578)
- Abdullah (1523-1526)
- Selim (1524-1574)
- Bejezid (1525-1562)
- Çihangir (1530-1553)
Mity i legendy[]
Sułtanka Hürrem była nie lubiana przez część społeczności. W wyniku tego powstało na jej temat wiele kłamstw, plotek, mitów i legend. Było to spowodowane nie zrozumieniem miłości Sulejmana do niewolnicy dla której łamał zasady, intrygami przeciwników Roksolany oraz również samej Roksolany, która swoimi spiskami doprowadziła m. in. do śmierci uwielbianego przez lud księcia Mustafy.
Czary[]
Roksolana została oskarżona o uprawienie czarnej magii i zaczarowane władcy.
Intrygi[]
Roksolana zasłynęła ze swoich intryg, którymi wykańczała swoich przeciwników. Jednakże jej rola została wyolbrzymiona, np. Ibrahim Pasza popadł w niełaskę sułtana główne przez swoją pychę. Rola Hürrem ograniczyła się główne do demonizowania go w oczach Sulejmana i donoszeniu o jego przewinieniach i błędach.
Sprawa z Gülşah Hatun[]
Podejrzewa się Roksolanę o zamordowane swojej haremowej konkurentki i jej córki Nuriye Gül. Miało to mieć miejsce ok. 1530 r. Jedna wersja mówi, iż zostały zepchnięte z klifu, a inna, że zostały uduszone siecią rybacką. Nie wiadomo ile w tej historii jest prawdy a ile przekłamań.
Pochodzenie i młodość[]
Najbardziej popularna i zbliżona do prawdy wersja mówi, iż urodziła się w latach 1500-6 w Rohatynu jako Aleksandra lub Anastazja Lisowska. Była córką popa Havryło i jego żony Leksandry.
Istnieją też opowieści różne opowieści: o tym jak poszła do miejscowej wróżbitki, która oznajmiła, że będzie miała dwa śluby, ale tylko jednego męża, czy o tym jak po śmierci ojca rodzina została bez środków do życia i postanowiono młodą Aleksandrą wydać za mąż. Dziewczyna bezskuteczne próbowała popełnić samobójstwo. W dniu ślubu odbył się najazd Tatarów podczas którego została porwana.
Na przestrzeni lat zaczęto wysuwać podejrzenia jakoby Hürrem była: Francuzką, Niemką albo Włoszką.
Rozwiązłość[]
Niektórzy oskarżyli ją o zdradzanie Sulejmana. Wśród kochanków miał być m. in. Ibrahim Pasza. Podobno niektórzy oskarżali ją o próby uwodzenia księcia Mustafy.
W kulturze[]
Meryem Uzerli jako Hurrem Sultan
Vahide Percin jako Haseki Hurrem Sultan
Postać Hürrem stała się inspiracją dla wielu ludzi. Stała się sławna na cały świat dzięki tureckiemu serialowi "Wspaniałe stulecie". W sezonach 1-3 w jej rolę wciela się Meryem Uzerli, zaś w sezonie czwartym - Vahide Percin.
Hürrem jest tam przedstawiona jako wyjątkowo urodziwa rosjanka z Krymu. Sułtana Sulejmana poznaje w wieku 15 lat. Ich miłość jest najważniejszym wątkiem serialu. Przeciwko rudowłosej stoi cały pałac, w tym również Valide Sultan. Mimo to, Roksolana wykazuje się godną podziwu wytrwałością, dzięki czemu pokonuje wszystkich przeciwników.
Ciekawostki[]
- Przez pisarzy Polskich była nazywana "siostrą" Króla Zygmunta Augusta.
- Była adresatkom listów i wierszy miłosnych Sulejmana II Wspaniałego.
- Nie jest pewne, czy to ona urodziła Abdullaha. Równie dobrze mogła być to Mâhidevrân.
- Istnieją podejrzenia, iż miała syna Orhana i drugą córkę.
- Prawdopodobne miała złe relacje z (rodzonymi) siostrami Sulejmana: Hatice i Fatmą oraz dobre z (przyrodnią siostrą) Şah Huban.
- Nie wiadomo jak wyglądały relacje z pozostałymi szwagierkami. Niewykluczone, iż były po prostu (w miarę) neutralne.
- Była sentymentalna.
Przypisy[]
- ↑ Są to informacje o niepewnej autentyczności