Jan Reychman

Prof.dr.Jan Reychman

Jan Antoni Wacław Reychman (ur. w 1910, zm. w 1975) – polski historyk, fenomenalny multilingwista, orientalista, turkolog, hungarolog i armenolog. Badacz stosunków Polski ze Wschodem, krajami Europy Południowo-Wschodniej i Środkowej, ze specjalnością Turcji, Kurdystanu, Węgier oraz Armenii. Kierował katedrą turkologii i hungarologii na Uniwersytecie Warszawskim. Był autorem oraz redaktorem słowników polsko-węgierskich i węgiersko-polskich oraz wielu antologii i artykułów. Napisał także wiele książek o Turcji.

Biografia

Jan Reychman m.inn. pomagał Zdzisławowi Antoniewiczowi organizować w Instytucie Polskim polskie przedstawienia z udziałem uchodźców. Na zdjęciu: Tadeusz Cyl-Atan Piasecki-dr.József Antall-Dula Dziębowska-Jurek Zalewski-Zygmunt Pytel. — Fot:Zdzisław Antoniewicz

Prof.dr.Jana Reychman latami koresponował z Rolandem Antoniewiczem

Urodził się 19 lutego 1910 w Warszawie w rodzinie inteligenckiej pochodzenia żydowskiego — Kazimierza Reychmana i Wandy Olszewicz, ochrzczonej w wyznaniu kalwińskim. Brat Stefana Adolfa Reymana, wnuk stryjeczny Bronisława Rejchmana, siostrzeniec Bolesława Oszlewicza i Wacława Olszewicza, kuzyn Witolda Mileskiego. Do gimnazjum uczęszczał od 1923 r w Zakopanem i wtedy rozpoczął swe wieloletnie wędrówki po Tatrach i po całym Podtatrzu (m.in. w towarzystwie Wacława Olszewicza, Witolda Mileskiego i W.H. Paryskiego), stając się już przed II wojną świat. jednym z najlepszych znawców regionu podtatrzańskiego. Był absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego, a potem wychowankiem działającego w latach 1926-1939 w Warszawie w niezachowanym Pałacu Teppera przy ulicy Miodowej 7 Instytutu Wschodniego. Prof.Reychman wchodził w skład komitetu redakcyjnego prometejskiego kwartalnika Wschód. Był też członkiem prometejskiej młodzieżówki - Orientalistycznego Koła Młodych przy Instytucie Wschodnim. Jego aktywność znalazła uznanie w opiniach oficerów Oddziału II Sztabu Głównego WP. W 1940 r jako uchodźca z RP przedostał się na Węgry, gdzie był współpracownikiem Zdzisława Antoniewicza, którego po powrocie do kraju często odwiedzał w Poznaniu. Pomagał jemu w zorganizowanu wojennego szlaku kurierów tatrzańskich między Budapesztem i Zakopanem. (Przyjaźnił się z zakopianinami: ze Stanisławem Marusarzem, Heleną Marusarzówną, Józefem Uznańskim, szwagrem Rolanda Antoniewicza — wybitnym scenografem filmowym Janem Grandysem, również z uchodźcą polskim na Węgrzech prof.dr.Wacławem Felczakiem, Józefem Krzeptowskim, Andrzejem Frączystym, Józefem Gąsienicą-Zuzaniakiem i innymi). Był stałym gościem w jedynym wówczas w Europie polskim gimnazjum w Balatonboglár. Po rozpoczęciu ofensywy sowieckiej na Węgrzech wiosną 1944 przez Debreczyn i Rumunię wrócił do Polski w 1945 roku. W latach 1962-1966 był Prezesem Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego, a w latach 1971-1974 członkiem Zarządu Głównego. Był także Członkiem Senatu i Prorektorem Uniwersytetu Warszawskiego. Był również współzałożycielem Tatrzańskiego Towarzystwa Naukowego. Od 1955 r zapalony turysta i krajoznawca, działacz PTTK. Był pierwszym przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego powstałego w 1968 r czasopisma naukowe Wydziału Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego „Acta Philologica”. Przed wojną był także tłumaczem przysięgłym języka portugalskiego.

Od 1929 ogłaszał liczne artykuły na tematy dotyczące Tatr i Podtatrza, jak o zbójnictwie, np. Zbójnictwo karpackie w nowym oświetleniu („Kuźnica” 1948, nr 47); o badaniach nauk., np. Zagadnienie osadnictwa wołoskiego w Karpatach w rumuńskiej literaturze naukowej lat ostatnich („Roczniki Dziejów Społ. i Gosp.” 8, 1946, nr 2), Udział Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w badaniach naukowych Tatr, Podhala i Karpat (1873-1948) „Wierchy” 18, 1948), W sprawie nowych badań nad przeszłością ruchów społecznych na Podhalu (tamże 20, 1951); z dziedziny historii, np. Klasztor w Lendaku i jego dawna przynależność do opactwa miechowskiego („Nasza Przeszłość” 19, 1964); z dziejów piśmiennictwa tatrz., np. Przewodniki do Tatr, Pienin i Szczawnic Walerego Eljasza („Ziemia” 1947, nry 6-10), monografia krajoznawcze Osturnia („Wierchy” 13, 1935, wsp. z W. Mileskim). Ponadto artykuły o zabytkach na Podtatrzu, z dziedziny etnografii, językoznawstwa i ochrony przyrody, liczne recenzje, życiorysy itd. Jako osobne książki wydał Przewodnik po Podhalu, Spiszu, Orawie i północnej Słowacji (Warszawa 1937), Przemysł wiejski na Podhalu (Za. 1937, z bratem Stefanem; wyd. 2 w 1965, wyd. ang. w 1972 pt. Rural Industry in the Polish Tatra Highlands) oraz książkę pt. Peleryna, ciupaga i znak tajemny (Kr. 1971, wyd. 2 w 1976) o osobliwych postaciach pol., m.in. związanych blisko z Zakopanem i Tatrami (Jan Grzegorzewski, Tadeusz Miciński, Stanisław Eljasz-Radzikowski i in.). Od 1951 był członkiem redakcji Wierchów. Ogłaszał liczne artykuły na tematy dotyczące Tatr i Podtatrza, o zbójnictwie, z dziedziny historii, z dziejów piśmiennictwa tatrzańskiego, ale pisał także obszerne przedmowy i komentarze, np. do polskiego wydania książki Węgierski bądź Dacki Simplicissimus (Kraków, 1967). Był częstym gościem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Węgierskiej w Poznaniu, wygłaszając najróżniejsze prelekcje. Mimo iż po wojnie prof. Reychman głosił, że „jako uczony polityką nie zajmuje się” oraz zdecydowanie i dosłownie odcinał się od wszelkich antysowieckich poglądów, w 1956 r wspólnie ze Zdzisławem i Rolandem Antoniewiczami brał udział w organizowaniu pomocy dla Bohaterskich Braci-Węgrów, zbierania lekarstw, odzieży, pieniędzy i krwi, które to datki wysyłane były na Węgry przy pomocy Kurierów Tatrzańskich z lat II wojny światowej.

Janowi Reychmanowi polscy hungaryści i hungarofile oraz węgierscy poloniści i polonofile zawdzięczają wiele – przede wszystkim zaś słowniki pod jego redakcją, jedyne tak obszerne i przekrojowe (choć nie wznawiane i nie aktualizowane od lat osiemdziesiątych), tzw. „duże”: był redaktorem naczelnym słowników polsko-węgierskich i węgiersko-polskich oraz autorem ponad 300 artykułów i większych prac z dziedziny orientalistyki (zestawionych w publikacji Księga dla uczczenia pamięci Jana Reychmana, Warszawa 1976) oraz wielu prac z zakresu hungarystyki. Był poprzednikiem Prof.dr.hab.Istvána Csaplárosa na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w latach 1955-1971 kierował wspólnie z założoną z Prof.Csaplárosem katedrą filologii węgierskiej. Pełnił także funkcję kierownika działu dokumentacji Zakładu Orientalistyki Polskiej Akademii Nauk. W latach 1939 – 1940 pracował w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. Zmarł w Warszawie 11 stycznia 1975 r. Pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie.

(Na podstawie oryginalnego rękopisu wspomnień Zdzisława Antoniewicza, nie spaczonego i wykręconego, oraz poprzekreślanego przez bolszewicką cenzurę PRL, a także oczekujących na wydawcę i wydanie sensacyjnych wspomnień jego syna — Rolanda Antoniewicza, jak i oryginalnego artykułu Rolanda von Bagratuni w Wikipedii polskiej, jeszcze nie zdewastowanego przez bolszewickich administratorów, z nudów zabawiających się w robienie błędów ortograficznych w artykułach.)

/JAK WIESZ COŚ WIĘCEJ - ZAREJESTRUJ SIĘ I BEZWZGLĘDNIE DOPISZ!!! BÓG ZAPŁAĆ/

Wybrane publikacje

• Jan Reychman: O polsko-słowackiej współpracy na Podhalu, Warszawa: Tow. Przyjaciół Słowaków im. Ludowita Sztura 1938.
• Jan Reychman: Zagadnienie osadnictwa wołoskiego w Karpatach w rumuńskiej literaturze naukowej lat ostatnich, Poznań 1946.
• Jan Reychman: Tłumacze języków wschodnich w Polsce XVIII wieku, Warszawa: z zasiłku Wydziału Nauki Ministerstwa Oświaty i Departamentu Wyznań Min. Adm. Publ. 1947.
• Jan Reychman: Tradycje śląskiej orientalistyki, Kraków: Polskie Towarzystwo Orientalistyczne 1950.
• Jan Reychman: Literatura polska w krajach Bliskiego Wschodu, Kraków: Polskie Towarzystwo Orientalistyczne 1951.
• Jan Reychman: Znajomość i nauczanie języków orientalnych w Polsce XVIII w., Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe 1951.
• Jan Reychman: Bohater Siedmiogrodu, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952.
• Jan Reychman: Józef Sułkowski : 1770-1798, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952.
• Jan Reychman: Rzekoma siedziba ambasady dawnej Rzeczypospolitej w Stambule, Kraków: Polskie Towarzystwo Orientalistyczne 1953.
• Jan Reychman: Dzieje Węgier, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1954 (kolejne wydania - 1963, 1967).
• Jan Reychman: Próby organizacji orientalistyki polskiej w dobie mickiewiczowskiej, Warszawa 1954.
• Jan Reychman: Działalność Mickiewicza w czasie Wojny Krymskiej : [1853-1855], Warszawa: Polska Akademia Nauk. Sekcja Historii i Historii Filozofii 1955.
• Jan Reychman: Zainteresowania orientalistyczne w środowisku mickiewiczowskim w Wilnie i Petersburgu, Warszawa 1955.
• Jan Reychman: (współautor: Ananiasz Zajączkowski), Zarys dyplomatyki osmańsko-tureckiej, Warszawa: PWN 1955.
• Jan Reychman: Mahomet i świat muzułmański, Warszawa: "Książka i Wiedza" 1958 (kolejne wydania - 1960, 1966).
• Jan Reychman: Podróż Słowackiego na Wschód na tle orientalizmu romatycznego, Warszawa 1959.
• Jan Reychman: Życie polskie w Stambule w XVIII wieku, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959.
• Jan Reychman: Dni świetności i klęski Turcji, Warszawa: Książka i Wiedza 1962.
• Jan Reychman: Orient w kulturze polskiego oświecenia, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1964.
• Jan Reychman: Szkice z dziejów polskiej orientalistyki, t. 2, praca zbiorowa pod red. Jana Reychmana, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1966.
• Jan Reychman: Szkice z dziejów polskiej orientalistyki, t. 3, praca zbiorowa pod red. Jana Reychmana, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1969.
• Jan Reychman: Księga podróży Ewliji Czelebiego : wybór, tł. z tur. Zygmnt Abrahamowicz, Aleksander Dubiński, Stanisława Płaskowicka-Rymkiewicz, red. nauk., wybór, słowo wstępne i koment. Z. Abrahamowicz; szkic o Ewliji Czelebim i jego dziele: Jan Reychman, Warszawa: "Książka i Wiedza" 1969.
• Jan Reychman: Dzieje Turcji. Od końca XVIII wieku, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1970.
• Jan Reychman: Wschód w literaturze polskiej : zbiór rozpraw, pod red. Jana Reychmana, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo PAN 1970.
• Jan Reychman: Podróżnicy polscy na Bliskim Wschodzie w XIX w., Warszawa: "Wiedza Powszechna" 1972.
• Jan Reychman: Historia Turcji, Wrocław: Zakł. Nar. im. Ossolińskich 1973.
• Jan Reychman: Mikołaj Gabriel Fredro, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VII, Kraków 1948-1958, s. 124.
• Jan Reychman: Osturnia ("Wierchy" 13, 1935, wspólnie z W. Mileskim
• Jan Reychman: Przewodnik po Podhalu, Spiszu, Orawie i północnej Słowacji (Warszawa 1937
• Jan Reychman: Przemysł wiejski na Podhalu (Zakopane 1937, z bratem Stefanem; wyd. 2 w 1965
• Jan Reychman: Le commerce polonais en mer Noire au XVIIIe siècle par le port de Kherson
• Jan Reychman: Dwory i dworki pod Tatrami [w:] Wierchy R.16 Walery Goetel (red.), wyd. Kraków, 1938, s. 52-62.
• Jan Reychman: Na marginesie nauki języka węgierskiego, Tygodnik Polski-Materiały Obozowe, Budapeszt 13 grudnia 1942.
• Jan Reychman: Bibliografia narodu węgierskiego, Tygodnik Polski-Materiały Obozowe, Budapeszt 21 marca 1943.
• Jan Reychman: Zagadnienie osadnictwa wołoskiego w Karpatach w rumuńskiej literaturze naukowej lat ostatnich ("Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych" 8, 1946, nr 2),
• Jan Reychman: Z dziejów związków kościelnych węgiersko-polskich, Wydawnictwo Misjonarzy redakcja "Nasza przeszłość" 1946 s. 193-207 TOM 1, 1946 rok
• Jan Reychman: Przewodniki do Tatr, Pienin i Szczawnic Walerego Eljasza ("Ziemia" 1947]], nry 6-10
• Jan Reychman: Zbójnictwo karpackie w nowym oświetleniu ("Kuźnica" 1948, nr 47);
• Jan Reychman: Udział Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w badaniach naukowych Tatr, Podhala i Karpat (1873]]-1948]]) ("Wierchy" 18, 1948
• Jan Reychman: Próba charakterystyki etnograficznej Rusi Szlachtowskiej, Wierchy 1949, t. XIX.
• Jan Reychman: Znajomość i nauczanie języków orientalnych w Polsce XVIII wieku, Wrocław1950, s. 162 - Wrocławskie Towarzystwo Naukowe - Prace WTN Seria A - Nr 35.
• Jan Reychman: W sprawie nowych badań nad przeszłością ruchów społecznych na Podhalu tamże 20, 1951
• Jan Reychman: Nagrobki muzułmańskie w Warszawie, [w:] Przegląd Orientalistyczny, nr 2, 1956, s. 221 - 225.
• Jan Reychman: Zabytki orientalne w Polsce i potrzeba ich ochrony, [w:] "Ochrona Zabytków", nr 1, 1957, strony 63 - 68.
• Jan Reychman: Mahomet i świat muzułmański Światowid, Warszawa 1958
• Jan Reychman: Dni świetności i klęski Turcji - zbiór esejów (szkiców) - Światowid, Warszawa 1962
• Jan Reychman: Orient w kulturze polskiego Oświecenia – Ossolineum, Wrocław 1964
• Jan Reychman: Klasztor w Lendaku i jego dawna przynależność do opactwa miechowskiego ("Nasza Przeszłość" 19, 1964
• Jan Reychman: Przedmowa do pracy Nad Rzeką Ropą, t. II. Kraków 1965.
• Jan Reychman: Dzieje polonii węgierskiej. Problemy Polonii Zagranicznej, Warszawa, 1966/1967. tom.V. str. 47-62.
• Jan Reychman: Z zainteresowań kultuarlnych Węgrami w Polsce pod koniec XVIII wieku. Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich i kulturalnych. Wrocław-Warszawa-Kraków 1969, Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, strony 289—300
• Jan Reychman: Od wieży Babel do językoznawstwa porównawczego - Omega, Warszawa 1969
• Jan Reychman: Słownik rumuńsko-polski, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1970,
• Jan Reychman: Peleryna, ciupaga i znak tajemny – Warszawa 1971, wyd. 2 w 1976
• Jan Reychman: Rural Industry in the Polish Tatra Highlands1972 (wydanie angielskie książki Przemysł wiejski na Podhalu)
• Jan Reychman: Historia Turcji - Warszawa 1973
• Jan Reychman: Słownik węgiersko-polski, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1980,
• Jan Reychman: Słownik polsko-węgierski, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1985,
• Jan Reychman-Ananıasz Zajaczkowskı: Osmanlı-Türk Diplomatikası El Kitabı, Çev. Mehmet Fethi Atay, İstanbul 1993.
• Jan i Stefan Reychmanowie "Przemysł wiejski na Podhalu (folusz, tartak, młyn, olejarnia, gonciarnia, browar)"; Zakopane 1937, strony 73 – 79 (rozdział "Gonciarnia w Bańskiej").
• Jan Reychman:: "O drugim gaździe-artyście. Dwa osiedla podhalańskie. – Dwie figurki. – Obejście i rzeźby"; "Kuryer Literacko-Naukowy" 1930, numer 31
• Jan Reychman - Witold Jabłoński (1901-57) i warszawski ośrodek sinologiczny, w: Szkice z dziejów orientalistyki, vol. II, PWN, Warszawa, 1966, ss. 191-205.
• Jan Reychman: - Ananıasz Zajączkowski: Handbook of Ottoman-Turkish Diplomatics. By Vojtech Kopcan, p. 172

Bibliografia

• Irena Okruszko, Reychman Jan [w:] Słownik historyków polskich, pod red. M. Prosińskiej-Jackl, Warszawa 1994, s. 446-447.
• Kazimierz Stasierski: Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939-1945, Przegląd Historyczny, Warszawa, 1961.
• István Lagzi: Droga żołnieża polskiego przez węgierską garnicę w latah 1939—1941. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1987. ISBN 83-210-0660-4
• István Lagzi: Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1980. ISBN 83-11-06490-3
• Kazimierz Stasierski: Szkolnictwo polskie na Węgrzech w czasie drugiej wojny światowej. Poznań 1969
• Antoniewicz, Zdzisław: Rozbitkowie na Węgrzech. Wspomnienia z lat 1939-1946. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1987. ISBN-83-205-3801-7
• Stanisław Maczek: Od podwody do czołga. Wspomnienia wojenne 1918-1945. Tomar Publishers, Edinburgh, 1961.
• Laczkó András: Menekülés a jövőért. Lengyel sorsok Magyarországon 1939-1945. Kiadja a Boglárlellei Városi Tanács, Boglárlelle 1989. ISBN 963 03 2669 8
• Stefan Badeni: Wczoraj i przedwczoraj. Katolicki Ośrodek Wydawniczy Veritas, 12 Praed Mews, London, W.2. Tom 60. serii Czerwonej Biblioteki Polskiej., Londyn, 1963.
• Antoniewicz Zdzisław: Lengyel sajtó Magyarországon 1939-től a felszabadulásig. Magyar Nemzet, 6 listopada 1975, nr.261, rok XXXI.
• Roland Józef Antoniewicz: Népek országútján. Az Elvek és utak sorozat és a lengyel—magyar barátság. Lobogó, 6 czerwca 1973 r, nr.23 rok XV.
• Roland Józef Antoniewicz: Bajcsy-Zsilinszky Endre és a lengyelek. Magyar Nemzet, 29 grudnia 1974 r, nr.303, rok XXX.
• Roland Józef Antoniewicz: Búcsú dr.Antall Józseftől, a lengyel menekültek segítőjétől. Napló, 30 lipca 1974 r, nr. 176, rok XXX.
• Roland Józef Antoniewicz: Lengyelek és magyarok. Könyvvilág, listopad 1971, nr.11, rok XIV.
• dr.Beresztóczy Miklós: Polak, Węgier dwa bratanki… Katolikus Szó, 1969/6. sz.
• Lévai Jenő: A magyarországi lengyel bázis története. Magyar Nemzet, 1970/184.sz.
• Ruffy Péter: Varsói hajnal. Kossuth Könyvkiadu, Budapeszt, 1961.
• Köves Rózsa: Találkozás lengyel fiatalokkal és idősekkel. Kötelező olvasmány: A Pál utcai fiúk. Magyar Nemzet, 29 października 1972
• Bakó Endre: Huszonnégyszer Magyarországon. Hajdú-Bihari Napló, 6 października 1973
• Várkonyi Endre: Múlt idők tanúi. Dr. Antall József. Menekültügy Magyarországon. Magyarország 1974/36. sz
• Uchodźcy polscy na Węgrzech w czasie wojny. Athenaeum, Budapeszt 1946.
• Hóry András: Kulisszák mögött. Wiedeń, 1965.
• Antoniewicz Roland József: Lengyel papok az ellenállásban. Katolikus Szó, 1971, 19. sz.
• Talpassy Tibor: Bajcsy-Zsilinszky és a lengyelek. Magyar Nemzet, 1975/32.sz.
• Leon Orłowski: Wspomnienia z Budapesztu. Kultura (Paryż), 1952/10. sz.
• Antoniewicz Roland József: Ezeréves lengyel-magyar kapcsolatok. Élet és Tudomány, 1972/19.sz.
• Kazimierz Stasierski: Polscy uchodźcy na Węgrzech w latah 1939-1945, Przegląd Historyczny, Warszawa, 1961.