Béla Varga

Ten artykuł został napisany w sposób nieobiektywny.

Możesz pomóc Historia Wiki rozbudowując ją!

Ksiądz Béla Varga (*1903 †1995) – węgierski ksiądz katolicki, proboszcz w Balatonboglár, kanonik, prałat i infułat apostolski, poseł, jeden z założycieli Niezależnej Partii Drobnych Rolników (Független Kisgazdapárt — FKgP), przewodniczący Zgromadzenia Narodowego Węgier, działacz węgierskiej emigracji antykomunistycznej. Przyjaciel ministra dr.Józsefa Antalla seniora, Premiera dr.Józsefa Antalla juniora, Zdzisława Antoniewicza, Rolanda Antoniewicza, Prymasa ks.Jusztiniána Serédiego, Prymasa ks.Józsefa kardynała Mindszentyego, Prof.dr. Sándora Győriványiego, nunciusza papieskiego abp.Angelo Rotta, ks.kanonika Miklósa Beresztóczyego, Premiera Zoltána Tildyego, oraz płk.Kálmána Kéri. Założyciel polskiego gimnazjum w Balatonboglár, jeden z organizatorów szeroko zakrojonej pomocy polskim uchodźcom w latach 1939-1945. Po bolszewickim puczu Mátyása Rákosiego wyemigrował do USA, powrócił na Węgry po upadku komuny. Wielki dobroczyńca Polski i Polaków. Osoba Szczególnie Zasłużona dla Polski.

Biografia[]

Templom harangja Boglár — Poświęcenie pierwszego dzwona w Balatonboglár. Z lewej ks.Béla Varga - Foto ze spadku Zdzisława Antoniewicza

Kościół parafialny w Balatonboglár 2001 — Zbudowany przez ks. Vargę kościół parafialny w Balatonboglár w 2001 - Foto: Roland von Bagratuni (Roland Antoniewicz)

Mindszenty Jozsef veszpremi puspok — József kardynał Mindszenty jeszcze jako biskup w Veszprém (Bezprym) - Foto ze spadku Zdzisława Antoniewicza

Béla Varga urodził się w chłopskiej rodzinie, czym bardzo się szczycił. Był najstarszym z pięciorga dzieci Ferenca Vargi i Márii Somogyi. W rodzinnej wsi Börcs ukończył gminną szkołę powszechną. Za namową nauczyciela, który dostrzegł u chłopca ponadprzeciętne zdolności, rodzice posłali go do gimnazjum OO Benedyktynów w pobliskim mieście Győr. Po zdaniu matury powziął decyzję o zostaniu księdzem. Nie pociągało go jednak życie zakonne: jego celem było zostać zwykłym wiejskim księdzem-nauczycielem. Jeszcze podczas jego nauki w gimnazjum do Węgier dotarła I wojna światowa, po której nastąpił okres krwawej dyktatury bolszewickiej sowieckiego awanturnika Béli Kuna. Młodym Bélą Varga bardzo wstrząsnęły wydarzenia powojenne, szczególnie dokonujący rozbioru Węgier traktat w Trianon, a potem głęboki kryzys ekonomiczny i polityczny lat dwudziestych. W 1921 przyłączył się do powstańców węgierskich walczących przeciwko oderwaniu od Węgier terenów dzisiejszego Burgenlandu. Jako gimnazjalista Béla Varga był z przekonania rojalistą i do powstańców przyłączył się jedynie z młodzieńczego zapału. Wydarzenia te wzmocniły w nim postanowienie o zostaniu księdzem. Został przyjęty do seminarium duchownego w Veszprém (Bezprym), a jego młodszy brat Andor wkrótce podążył w jego ślady (później towarzyszył mu też na na wieloletniej emigracji). W 1926 Béla Varga został wyświęcony na księdza, po czym jego biskup veszprémski dr Nándor Rott najpierw posłał jego jako kapłana do wsi Somlóvásárhely, gdzie poznał dr. Józefa Antalla seniora, a potem do miasteczka Várpalota. Tu ks. Varga pierwszy raz zetknął się z ruchem socjaldemokratów.

W 1929 ks. Varga został proboszczem w Balatonboglár, gdzie początkowo posługiwał w biednym kościółku przerobionym z chłopskiej lepianki. Z inicjatywy księdza zawiązał się komitet budowy kościoła. Na jego czele stanął miejscowy właściciel ziemski Gaston Gaal. Tenże Gaston Gall wskrzesił i zreorganizował Niezależną Partię Drobnych Rolników (FKgP), do której ks. Varga wstąpił za zgodą swojego biskupa. Konsekracja świątyni w Balatonboglár nastąpiła w 1931 roku. Zbudowano go w bardzo nowoczesnym, wówczas jeszcze w nader śmiałym stylu, przy pełnym poparciu wiernych, co w okresie recesji miało wielkie znaczenie. Sukces ten jeszcze zachęcił księdza Vargę do postawienia obok kościoła pokaźnego domu kultury. Oprócz tego ks. Varga nauczał w miejscowej szkole.

Podczas II wojny światowej właśnie drogą kontaktów z działaczami Partii Drobnych Rolników do ks. Vargi trafili duchowni i wojskowi organizujący pomoc dla polskich uchodźców na Węgrzech. Ks. Varga niezwłocznie przeznaczył budynek domu kultury przy kościele w Balatonboglár na szkołę dla polskiej młodzieży, które przy jego aktywnym wsparciu działało do 1944. Ks. Varga i jego parafianie pomagali również uciekinierom zmierzającym do armii polskiej we Francji i udzielali schronienia kurierom rządu londyńskiego, chronili Pod koniec wojny pomagali również jeńcom francuskim, których obóz powstał koło Balatonboglár.

Jeszcze przed agresją hitlerowską biskup sufragan w Veszprém József Mindszenty mianował ks. Vargę najmłodszym w diecezji kanonikiem. Po hitlerowskiej agresji na Węgry 19 marca 1944 ks. Varga musiał natychmiast uchodzić z Balatonboglár. Przy pomocy biskupa Mindszenty'ego znalazł doskonałe schronienie w klasztorze w Homokkomárom. Po przewrocie Szálasiego w listopadzie 1944 ks. Varga udał się do Budapesztu i schronił się u OO Jezuitów, gdzie nawiązał kontakt z całym szeregiem polityków z Niezależnej Partii Drobnych Rolników i innych partii. Ostatecznie ks. Varga uniknął aresztowania przez Gestapo.

Dobroczyńca 140.000 polskich uchodźców[]

Roland-Nánási01 — Roland Antoniewicz i László Nánási w 1970 r

Roland-Dragos — Roland Antoniewicz z O.Karolyem Dragoszem, proboszczem polskiej parafii w Budapeszcie, priorem OO Pijarów w 1970 r — Foto: Zdzisława Antoniewicza

Varga Béla-Tadeusz Chciuk-Celt, 1916-2001 — ks.Béla Varga i „brat-ksiądz” Tadeusz Chciuk-Celt (*1916 †2001) - Foto ze spadku Zdzisława Antoniewicza

Clipboard02 — Uroczystość w Balatonboglár, w 1943 roku w jedynym wówczas w Europie polskim gimnazjum. I sekretarz Poselstwa RP, wicedyrektor Instytutu Polskiego w Budapeszcie Zdzisław Antoniewicz, hrabina Erzsébet Szapáry, komisarz rządowy d/s uchodźczych, minister dr. József Antall senior, poseł Sejmu RP Henryk Sławik i proboszcz w Balatonboglár, późniejszy Prezes węgierskiego Zgromadzenia Narodowego ks. kanonik dr. Béla Varga

BalatonboglárLengyelGimi01 — Budynek polskiego gimnazjum w Balatonboglár — wcześniej świetlica parafialna

BernadotteHercegnőBalatonbogláronLengyelDiákokKözött — szwedzka księżna Berandotte z wizytą w Balatonboglár u polskich uczniów

VáciLengyelZsidóÁrvaház01 — Budynek bursy i szkoły podstawowej polskich dzieci żydowskich w Vác

VáciLengyelzsidóIskola — polscy uczniowie szkoły żydowskiej w Vác

Ks. Béla Varga dzięki partyjnej przyjaźni z komisarzem rządowym d/s uchodźczych, ministrem dr.Józsefem Antallem, już w pierwszych dniach II wojny światowej aktywnie włączył się do akcji pomocy uchodźcom polskim w Węgrach, mobilizując tych wszystkich członków i sympatyków FKgP, którzy pracowali w administracji państwowej, w resorcie obrony, czy też byli proboszczami. Niezależna Partia Drobnych Rolników stała się organizacją polonofilską tak, jak później pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku, kierownictwo partii Węgierskie Forum Demokratyczne (MDF) we większości złożone było z polonofilów. Co więcej: odszukał jednego z kierowników współdziałającej z FKgP i działającej na wschodzie Węgier partii chłopskiej — Narodowej Partii Chłopskiej (Nemzeti Parasztpárt — NPP) László Nánásiego, który również zadeklarował pomoc, mobilizując pisarzy i dziennikarzy — członków-założycieli tej partii. Ks. Béla Varga osobiście poszedł nie tylko do Prymasa Jusztiniána Serédiego, jego koadiutora, biskupa Zoltána Meszlényiego oraz jego sekretarza Miklósa Beresztóczyego (który jednocześnie był dyrektorem departamentu katolickiego Ministerstwa Oświaty, Kultury i Wyznań), ale także do wielu biskupów stojących na czele diecezji, którzy wydali polecenie proboszczom udzielenia Polakom szeroko idącej pomocy duchowej i materialnej. Wśród pierwszych na apel ten zgłosiło się dwóch późniejszych Prymasów — proboszcz z Balatonlelle — późniejszy Prymas ks. László Lékai, proboszcz z Zalaegerszeg, ks.protonotariusz apostolski József Pehm — późniejszy Prymas ks. József kardynał Mindszenty, sufragan diecezji w Győr, później bestialsko zamordowany przez Sowietów ks.biskup baron Vilmos Apor oraz biskup ordynariusz diecezji w Vác, ks. Árpád Hanauer, a także prowincjał węgierski zakonu OO Dominikanów, O.biskup Bertalan Badalik i prior OO Pijarów, późniejszy proboszcz polskiej parafii personalnej w Kőbánya Ojciec Károly Dragosz.

Ks. Béla Varga sam bardzo często brał osobisty udział w różnych karkołomnych akcjach. Taką (nie ostatnią!) akcją było przeprowadzenie m.in. (wcześniej jako kuriera kursującego między konsulatem polskim w Budapeszcie a Lwowem i przemycającego na Węgry Lwowian) Tadeusza Chciuka-Celta w 1940 jako swego „brata-księdza” do Szwajcarii, stamtąd droga późniejszego emisariusza wiodła przez Francję do Londynu (Tadeuszowi Chciukowi później Prezydent RP pośmiertnie przyznał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą). Później ks.Varga często odprowadzał do Szwajcarii kurierów przebranych za księży, w ten sposób wywiózł niezbite dokumenty o popełnieniu przez sowieckich zbrodniarzy wojennych masowego mordu na polskich jeńcach wojennych w Katyniu. (Późniejsza żona Tadeusza Chciuka, Ewa Lovell, która z rodziną znalazła się na Węgrzech, zrobiła maturę w polskim gimnazjum założonym przez księdza Bélę Vargę w Balatonboglár, a po maturze Ewa rozpoczęła studia romanistyczne na Uniwersytecie w Budapeszcie.) Na wniosek I sekretarza Poselstwa RP i wicedyrektora Instytutu Polskiego w Budapeszcie, Zdzisława Antoniewicza, dla wszystkich polskich kurierów oryginalne paszporty węgierskie wystawiano w MSW na osobiste polecenie Ministra Ferenca Keresztes-Fischera. Później wraz z obywatelstwem węgierskim, takie paszporty otrzymali wszyscy pracownicy i kierownicy Instytutu Polskiego w Budapeszcie oraz inni Polacy, którzy otrzymali nie zawsze fikcyjne etaty w ważnych urzędach węgierskich.

Największym dziełem ks. Vargi było zorganizowanie w 1939 r polskiego obozu młodzieżowego oraz liceum i gimnazjum w sąsiedniej miejscowości Zamárdi, w którym początkowo znalazło schronienie około 200 młodych Polaków i Polek. W 1940 r gimnazjum przeniesiono do Balatonboglár, do budynku świetlicy parafialnej, który specjalnie dla tego celu przebudowano i rozszerzono przy czynnym udziale wszystkich mieszkańców tej miejscowości. Dzisiaj Dom Przyjaźni Węgiersko-Polskiej w Balatonboglár działa jako gminny dom kultury. Dlaczego wybór padł właśnie na Balatonboglár? Niezależnie od serdecznych i szczerych intencji proboszcza ks. Vargi, miejscowość była względnie blisko do granicy jugosłowiańskiej i dosyć daleko od Budapesztu, a więc była poza zasięgiem czujności Poselstwa III Rzeszy! Poza tym ks. Varga był Posłem do Parlamentu Węgier, a miejscowość była dostatecznie mała do szybkiego rozpoznania pojawienia się hitlerowskich intruzów w okolicy. Podczas II wojny światowej przez Balatonboglár przewinęło się ponad 1000 młodych Polaków, których opiekę powierzono 36-iu polskim pedagogom. Uczyli się oni według polskich norm nauczania i składali egzaminy maturalne według polskich przepisów prawnych. Podręczniki i literaturę obowiązkową powielał dla nich Instytut Polski w Budapeszcie przy niestrudzonej pomocy wicedyrektora Zdzisława Antoniewicza. Wydawał on również dla młodzieży pisma „Jesień” i „Młodzież”. W 1959 roku byli wychowankowie polskiego gimnazjum i liceum w Balatonboglár w Krakowie założyli Koło Boglarczyków.

Oprócz gimnazjum i liceum w Balatonboglár, na terenie Węgier istniało jeszcze wiele innych polskich szkół powszechnych, przeważnie w pobliżu polskich obozów. Największe z nich znajdowały się w Zamárdi, w Keszthely i w Kadarkút. W mieście Vác, pod skrzydłami tamtejszego biskupa-sufragana ks.Árpáda Hanauera działała bursa i szkoła powszechna dla dzieci polskich pochodzenia żydowskiego, chociaż w tym czasie Węgry zmuszone były wprowadzić ustawy antyżydowskie. Na węgierskich wyższych uczelniach studia ukończyło ponad 500 polskich studentów, dla których z ramienia Instytutu Polskiego w Budapeszcie, Zdzisław Antoniewicz wystawiał odpowiednie zaświadczenie potwierdzone przez dyrektora departamentu katolickiego Ministerstwa Wyznań i Oświaty, ks. kanonika Miklósa Beresztóczyego, jeżeli w burzliwej gorączce wrześniowych dni, kandydaci na studentów przybyli na Węgry bez żadnych dokumentów. Ks. Béla Varga, Zdzisław Antoniewicz, dr.József Antall senior, Miklós Beresztóczy, ks. Prymas Jusztinián Serédi, ks.biskup-koadjutor Zoltán Meszlényi, ks.proboszcz László Lékai, ks. proboszcz József Pehm-Mindszenty, Henryk Sławik i inni uczynili wszystko, ażeby Polacy na Węgrzech czuli się „jak u Pana Boga Za Piecem”, a Węgry nie przypominały im państwa — sojusznika Hitlera i znaleźli tutaj prawdziwych Braci-Przyjaciół!^[1]

Lata okupacji hitlerowsko-sowieckiej i emigracja[]

Vargabela — Ks.Béla Varga w 1943 r - Foto ze spadku Zdzisława Antoniewicza

MarianJanSteifer — płk.dypl.Marian Jan Steifer

Mikó Zoltán vk Százados — kpt.szt.Zoltán Mikó

Varga Béla emléktábla-Márfi Gyula, Rétvári Bence 2013 II 17 — Ks.abp. Gyula Márfi 17 lutego 2013 r poświęca dwujęzyczną tablicę pamiątkową na cześć ks.Béli Varga na gmachu seminarium. Z lewej sekretarz stanu w MS Bence Rétvári

W przededniu agresji hitlerowskiej na Węgry, Minister Spraw Wewnętrznych Ferenc Keresztes-Fischer ostrzegł ks.Bélę Varga: „przeciwko tobie posiadają mnóstwo dowodów, uciekaj!” Za poradą biskupa-sufragana veszprémszkiego ks.Józsefa Mindszentyego o świcie 19 marca 1944 r schronił się w klasztorze Nyolc Boldogság Közösség (Wspólnoty Ośmiu Łask) w Homokkomárom, a potem 5 listopada 1944 r pod przybranym nazwiskiem wrócił do Budapesztu, gdzie z jednego z klasztorów wspólnie ze szwedzkim dyplomatą Raoul Wallenbergiem kierował walką o uratowanie budapeszteńskich żydów. Po wkroczeniu sowieckiej armii, w jego kryjówce zgłosili się u niego przedstawiciele marszałka Rodiona Malinowskiego, ażeby zaprosić jego na rozmowy. Jak później okazało się: sowieccy przywódcy dowódcom pierwszych linii frontowych wydali rozkaz likwidowania tych wszystkich, którzy cokolwiek wspólnego mieli za Katyniem. A ks. Béla Varga miał, bo na prośbę Zdzisława Antoniewicza kilka lat wcześniej wywiózł do Szwajcarii mikrofilmy z materiałami dowodowymi tej sowieckiej zbrodni! Wynikiem tego uprowadzono szwedzkiego dyplomatę Raoula Wallenberga, polskiego płk. Mariana Jana Steifera, oraz Węgrów Zoltána Mikó i Árona Gábora. Ks. Varga zrozumiał powagę sytuacji i zamiast pójść na „spotkanie” z Rodionem Malinowskim, przeniósł się do domu zakonnego OO Jezuitów przy ul. Horánszky. Ale sowieckiego aresztowania nie uniknął: w styczniu 1945 r wpadł w ręce bandytów sowieckiego NKWD, którzy zawieźli go do jednej z will w Kispest (wówczas pod Budapesztem, obecnie dzielnica stolicy) i usiłowali zmusić do wyjawienia, czy Polacy mówili mu coś o Katyniu. Ks. Varga nikogo nie zdradził. Bandyci z NKWD tygodniami przesłuchiwali i katowali jego. Przed śmiertelnym wyrokiem uratował jego tłumacz i jednocześnie jego „mecenas”. Został uwolniony dopiero na wieść, że został posłem do Tymczasowego Zgromadzenia Narodowego w Debreczynie. Brał udział w reorganizowaniu swojej partii i w tworzeniu koalicji z innymi partiami prawicowymi, przede wszystkim z Narodową Partią Chłopską — z László Nánási, z którym od dawna przyjaźnił się. Atmosfera stawała się coraz bardziej napięta – przez komunistów został okrzyknięty „reakcjonistą” i „wrogiem klasowym”. Béla Varga został prezesem komitetu stołecznego FKgP, wziął udział w wyborach, w których jego partia odniosła absolutne zwycięstwo, po czym wybrano jego przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego, ale po podpisaniu układu pokojowego w Paryżu (luty 1947) sytuacja już tak się zaogniła, że nocą 2 czerwca 1947 r ks. Varga razem z Lajosem Hajdú Némethem i Bálintem Czupym uciekł do Austrii. Przez Wiedeń ks. Varga dostał się do Salzburga – jednej z najważniejszych baz amerykańskiej strefy okupacyjnej. Stąd przez Szwajcarię i Irlandię dostał się do Stanów Zjednoczonych i osiadł się w Nowym Jorku. Na wniosek bolszewickich rebeliantów, zaocznie wykluczono ich z partii.

Na emigracji Béla Varga wraz z innymi politykami zajął się działaniami politycznymi zmierzającymi do międzynarodowego uznania, że Węgry są okupowane przez Sowietów. To umożliwiło utworzenie emigracyjnego komitetu narodowego z nim samym na czele. Ks. Varga brał udział m.in. w organizowaniu Radia Wolna Europa. Dzięki niemu przedstawicieli sowieckich Węgier nie przyjęto do ONZ – Węgry reprezentowały władze emigracyjne. Przed ONZ ks. Varga potrafił udowodnić, że Sowieci na Węgrzech przetrzymują ludzi w obozach pracy przymusowej, czyli opierają się na pracy niewolniczej. W latach 50. XX wieku ks. Béla Varga często występował na tytułowych stronach czołowych światowych gazet i czasopism. Po odwilży pod koniec lat siedemdziesiątych, dzięki ks. Vardze mogła powrócić na Węgry Korona Świętego Stefana. Ks. Varga dzięki pośrednictwu Zdzisława i Rolanda Antoniewiczów, nawiązał kontakty m.in. ze Zbigniewem Brzezińskim i księciem Jerzym Giedroyciem oraz z czołowymi funkcjonariuszami Rządu RP na uchodźstwie. Prezydent Francji Charles De Gaulle odznaczył jego Order Legii Honorowej, w 1983 r obie izby amerykańskiego Kongresu w dzienniku zanotowały jego czyny na polu walki o wolność i demokrację.

Ze względu na ciężki stan zdrowia, na obchody uroczystości 50-lecia polskiego gimnazjum w Balatonboglár nie mógł przyjechać, przysłał tylko list z gorącymi pozdrowieniami. W 1990 r miasto Balatonboglár odznaczyło jego honorowym obywatelstwem miasta, dyplom honorowy z tym związany zawiózł do USA ówczesny proboszcz Ferenc Szöllősi. W końcu przyjechał jednak na Węgry, aby otworzyć sesję inauguracyjną nowego Parlamentu i przekazać funkcję jego Przewodniczącego, z której nigdy nie zrzekł się. Przyjęty został z najwyższymi honorami przysługującymi głowom państwa, a przez Premiera dr.Józsefa Antalla juniora i Rolanda Antoniewicza jak starszy brat. Wówczas Prezydent Árpád Göncz odznaczył jego Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (Köztársasági Érdemrend nagykeresztje). Po tym powrócił do Stanów Zjednoczonych i w 1991 ostatecznie powrócili osiedlił się w domu, w Balatonboglár, gdzie obrano go honorowym obywatelem. Zmarł w szpitalu w Budapeszcie 13 października 1995. Pochowano go w Balatonboglár.^[2] W 110-ą rocznicę jego urodzin, 17 lutego 2013 r na ścianie budynku seminarium, gdzie stawiał pierwsze kroki na służbie Pana Najwyższego, umieszczono tablicę pamiątkową, którą pobłogosławił arcybiskup veszprémski ks. dr. Gyula Márfi.

(Na podstawie oryginalnego rękopisu wspomnień Zdzisława Antoniewicza, nie spaczonego i wykręconego, oraz poprzekreślanego przez bolszewicką cenzurę PRL, a także oczekujących na wydawcę i wydanie sensacyjnych wspomnień jego syna — Rolanda Antoniewicza, jak i oryginalnego artykułu Rolanda von Bagratuni w Wikipedii polskiej, jeszcze nie zdewastowanego przez bolszewickich administratorów.)

Odznaczenia[]

W 1943 r odznaczony przez Premiera Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie Stanisława Mikołajczyka (Prezesa Polskie Stronnictwa Ludowego, od początków współpracującego z FKgP) Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą
W 1990 r Prezydent Árpád Göncz osobiście przekazał jemu najwyższe węgierskie odznaczenie: Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (Magyar Köztársasági Érdemrend nagykeresztje)^[3]
Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (2010)^[4].
Rząd Republiki Francuskiej za działalność w okresie II wojny światowej odznaczył Krzyżem Oficerskim Francuskiej Legii Honorowej^[5]

Materiały źródłowe[]

Stanisław Maczek: Od podwody do czołga. Wspomnienia wojenne 1918-1945. Tomar Publishers, Edinburgh, 1961.
Antoniewicz Roland József: Ezeréves lengyel-magyar kapcsolatok.Élet és Tudomány, 1972/19.sz.
Antoniewicz Roland József: Lengyel papok az ellenállásban. Katolikus Szó, 1971, 19. sz.
Antoniewicz Roland József: Népek országútján. Az Elvek és utak sorozat és a lengyel–magyar barátság. Lobogó, 1973. június 6, 23.sz. XV.evf.
Antoniewicz Roland József: Bajcsy-Zsilinszky Endre és a lengyelek. Magyar Nemzet, 1974. december 29. 303.sz. XXX.evf.
Antoniewicz Roland József: Búcsú dr.Antall Józseftől, a lengyel menekültek segítőjétől. Napló, 1974. július 30., 176, XXX evf.
Antoniewicz Roland József: Lengyelek és magyarok. Könyvvilág, 1971, november, 11.sz, XIV.évf.
Antoniewicz Roland József: Történelmeink. Valóság, 1975,8 sz. 102-106.old.
Antoniewicz Roland: A parancs megölni - titokzatos gyilkosságok országszerte (Rozkaz: zabić - Tajemnicze morderstwa po całym kraju) - o mordowaniu węgierskiej opozycji - polonofilówi, od ponad 20 lat oczekujące na wydanie i wydawcę.)
Antoniewicz Roland: A bolsevik gestapo szorításában I-II (W mackach bolszewickiego gestapo I-II - sensacyjne wspomnienia bogato ilustrowane dokumentami i zdjęciami, od ponad 20 lat oczekujące na wydanie i wydawcę.)
Zdzisław Antoniewicz': Lengyel sajtó Magyarországon 1939-től a felszabadulásig.Magyar Nemzet, 1975. november 6., 261. sz., rok XXXI.
Zdzisław Antoniewicz: Lengyelek Magyarországon 1939-1945. Valóság, 1975, 5.sz. 83-90.old.
Zdzisław Antoniewicz. 1550 dni. „Tygodnik Kulturalny, Warszawa”, 19 października 1969. rok XIII, nr.42 (645)
Zdzisław Antoniewicz. Między Wisłą a Dunajem. „Dziennik Ludowy , Warszawa”. nr 203 (357)
Zdzisław Antoniewicz. Uchodźcza prasa na Węgrzech (1939—1944). „Rocznik historii czasopiśmiennictwa polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskih — Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk ”. Tom XIV. Zeszyt 2-3 - strony=285-310|
Zdzisław Antoniewicz: Kétezer nap Magyarországon, Életünk, II. évfolyam, 1970/2. szám
Zdzisław Antoniewicz: Rozbitkowie na Węgrzech – Wspomnienia z lat 1939-1946. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1987. ISBN 83-205-3801-7.
Zdzisław Antoniewicz: in. Barátok a bajban: lengyel menekültek Magyarországon, 1939-1945, Európa, 1985. ISBN 963 07 3415
Wspomnienia Polskich Uchodźców na Węgrzech w latach 1939-1945. Federacja Stowarzyszeń Polsko Węgierskich RP, Warszawa 1999.
Menekült rapszódia. Lengyelek Magyarországon 1939-1945. Széphalom Könyvműhely Budapest, 2000. A kötet megjelenését - többek között - a Lengyel Köztársaság Külügyminisztériuma, a Nemzeti Kulturális Örökség Minisztériuma, a Magyar Köztársaság Belügyminisztériuma, és a budapesti Lengyel Nagykövetség támogatása tette lehetővé. ISBN 963902877-0
Stefan Badeni: Wczoraj i przedwczoraj. Katolicki Ośrodek Wydawniczy Veritas, 12 Praed Mews, London, W.2. Tom 60. serii Czerwonej Biblioteki Polskiej., Londyn, 1963.
Bakó Endre: Huszonnégyszer Magyarországon. Hajdú-Bihari Napló, 1973. október 6.
Witold Biegański: Polska emigracja na Węgrzech w latach 1939—1940 — rola emigracji wojennej. »Najnowsze Dzieje Polski«, Warszawa, 1968/XII.sz.
Franciszek Budziński: Polskie gimnazjum i liceum w Balatonzamárdi i Balatonboglár (1939—1944), Lublin 1984.
Beresztóczy Miklós: V.K.M.I. - A magyar vallás- és közoktatásügyi minisztérium katolikus (I.) ügyosztályának története 1867-1947. (współautorzy: Szabó Imre i Samassa József ) – Budapest 1947
dr. Beresztóczy Miklós: Polak, Węgier dwa bratanki… Katolikus Szó, 1969/6. sz.
Ryszard Dzieszyński: Polak, Węgier... Warszawa, Wydawnictwo Polonia, 1988.
Wacław Felczak: Powrót i legenda. »Więź«, Warszawa, nr. 1966/9.
Alfons Filar: Bohaterowie zielonych granic. Warszawa, Książka i Wiedza, 1979.
Alfons Filar: Opowieści tatrzańskich kurierów. Warszawa, Książka i Wiedza, 1969.
Hory András: Kulisszák mögött. Wien, 1965.
Laczkó András: Menekülés a jövőért. Lengyel sorsok Magyarországon 1939-1945. Kiadja a Boglárlellei Városi Tanács, Boglárlelle 1989. ISBN 963-03-2669-8
István Lagzi: Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1980. ISBN 83-11-06490-3
István Lagzi: Droga żołnierza polskiego przez węgierską granicę w latach 1939–1941. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1987. ISBN 83-210-0660-4* Lévai Jenő: A magyarországi lengyel bázis története. Magyar Nemzet, 1970/184.sz.
Ruffy Péter: Varsói hajnal. Kossuth Könyvkiadó, Budapest, 1961.
Köves Rózsa: Találkozás lengyel fiatalokkal és idősekkel. Kötelező olvasmány: A Pál utcai fiúk. Magyar Nemzet, 1972. október 29.
Várkonyi Endre: Múlt idők tanúi. Antall József. Menekültügy Magyarországon. Magyarország 1974/36. sz
Uchodźcy polscy na Węgrzech w czasie wojny. Athenaeum, Budapest 1946.
Talpassy Tibor: Bajcsy-Zsilinszky és a lengyelek. Magyar Nemzet, 1975/32.sz.
Leon Orłowski: Wspomnienia z Budapesztu. Kultura (Paryż), 1952/10. sz.
Jan Reychman: Dzieje polonii węgierskiej. Problemy Polonii Zagranicznej, Varsó, 1966/1967. tom.V. 47-62.old.
Rajz Mihály – Korompay Tibor: Megemlékezés dr Hanauer Árpád István váci megyéspüspökről. (1869-1942) Szent István Társulat, Budapest ISBN 963 360821 1
Serédi Jusztinián és a trianoni egyházmegyék – Serédi Jusztiniánra emlékezünk. Új Ember Magazin, 205. március-április.II.évf. 3.szám.
Serédi Jusztinián hercegprímás feljegyzései 1941-1944. [sajtó alá rend., előszó, bev. tan., jegyz. Orbán Sándor, Vida István] Budapest, 1990
Kazimierz Stasierski: Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939-1945, Przegląd Historyczny, Warszawa, 1961.
Kazimierz Stasierski: Szkolnictwo polskie na Węgrzech w czasie Drugiej Wojny Światowej. Poznań, Wydawnictwo UAM, 1969.
A tudós főpap – Serédi Jusztinián Hatvan éve, 1945. március 29-én halt meg. Új Ember, 2005. március 27. LXI. évf. 13-14. (2954-2955.)
Saly Dezső: Szigorúan bizalmas! Fekete könyv: 1939-1944. Budapest, Anonymus, 1945, 575-576.
Varga Béla: Az ismeretlen Antall József. Mundus Magyar Egyetemi Kiadó, Budapeszt 1996 - ISBN: 9638033193
Rácz Lajos: Állam és egyház a két világháború közti Magyarországon a kánonjogász Serédi Jusztinián prímássága kapcsán. = Ministerio. Szerk.: Bárdos István]] – Beke Margit. Esztergom. 1998. 39-51.
Muzslai Zsitva Ágnes: Lengyel menekültek Magyarországon 1939-1946.Egy könyv a szocialista történelem hamisítás helyreigazítására

Linki[]

Przypisy[]

↑ http://balatoniwiw.hu/profiles/blogs/balatonbogl-r-lengyel-gimn-zium-1940-1944 - (Schubert Erzsébet: Balatonboglár, Lengyel Gimnázium 1940-1944.)
↑ http://www.balatonboglar.hu/index.php?option=com_content&view=article&id=1098:moring-jozsef-attila-kdnp-20130304parlamenti-felszolalasa-varga-bela-emlekere&catid=1:friss-hirek&Itemid=18
↑ http://www.balatonboglar.hu/index.php?option=com_content&view=article&id=1098:moring-jozsef-attila-kdnp-20130304parlamenti-felszolalasa-varga-bela-emlekere&catid=1:friss-hirek&Itemid=18
↑ Monitor Polski 2010 r numer 31 pozycja 457
↑ http://www.balatonboglar.hu/index.php?option=com_content&view=article&id=1098:moring-jozsef-attila-kdnp-20130304parlamenti-felszolalasa-varga-bela-emlekere&catid=1:friss-hirek&Itemid=18

[1] ttp://balatoniwiw.hu/profiles/blogs/balatonbogl-r-lengyel-gimn-zium-1940-1944 - (Schubert Erzsébet: Balatonboglár, Lengyel Gimnázium 1940-1944.)

[2] ttp://www.balatonboglar.hu/index.php?option=com_content&view=article&id=1098:moring-jozsef-attila-kdnp-20130304parlamenti-felszolalasa-varga-bela-emlekere&catid=1:friss-hirek&Itemid=18

[3] ttp://www.balatonboglar.hu/index.php?option=com_content&view=article&id=1098:moring-jozsef-attila-kdnp-20130304parlamenti-felszolalasa-varga-bela-emlekere&catid=1:friss-hirek&Itemid=18

[4] Monitor Polski 2010 r numer 31 pozycja 457

[5] ttp://www.balatonboglar.hu/index.php?option=com_content&view=article&id=1098:moring-jozsef-attila-kdnp-20130304parlamenti-felszolalasa-varga-bela-emlekere&catid=1:friss-hirek&Itemid=18

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]