Historia Wiki
Advertisement
Stub Ten artykuł został napisany w sposób nieobiektywny.
Możesz pomóc Historia Wiki rozbudowując ją!
Zbigniew Herbert herbert

Zbigniew Herbert

OrderOrłaBiałego2

Order Orła Białego z gwiazdą Zbigniewa Herberta

ZNACZEK Herbert DRUK

Znaczek pocztowy Poczty Polskiej na cześć pisarza

Giedroyć-Brzeziński

Z lewej Zbigniew Brzeziński, z prawej książę Jerzy Giedroyć, tyłem do fotografa: Zbigniew Herbert - zdjęcie wykonane przez Rolanda Antoniewicza w Mesnil le Roi pod Paryżem

Zbigniew Herbert - Զբիկնիեւ Խեռբերդ (*Lwów 29 października 1924 †Warszawa 28 lipca 1998) - kawaler Orderu Orła Białego, Osoba szczególnie zasłużona dla Polski, polski ekonomista, prawnik, filozof, poeta, pisarz, eseista, dramatopisarz i moralista pochodzenia ormiańskiego (fonetycznie jego nazwisko po ormiańsku znaczy: խեռ - her = buntowniczy, uparty, zbuntowany, gwałtowny, dziki; բերդ=bert: wytrzymałość, pojemność, wrzeciona, więzienie — „zbuntowany więzień”, aluzja do faktu wielowiekowej niewoli Armenii i mieszkającej w niej Ormian. Ormianie emigrujący z ojczyzny bardzo często przybierali nazwisko będące epitetem lub przezwiskiem). Był jednym z najbardziej znanych i najczęściej tłumaczonym przedstawicielem nowoczesnej poezji polskiej. Jego najpopularniejszym cyklem poetyckim był „Pan Cogito”. Ojciec pochodził z angielskiej rodziny ormiańskiej, matka z polskiej rodziny ormiańskiej i dlatego był nader dumnym ze swojego pochodzenia. Był wielkim hungarofilem. Znamionująco Ormian, był prawdziwym geniuszem językowym: w różnym stopniu władał kilkunastoma językami, w tym polskim, ormiańskim, rosyjskim, francuskim, niemieckim, angielskim, greckim, hiszpańskim, portugalskim, słowackim, czeskim, ukraińskim i łaciną. Nienawidził bolszewickich przestępców i niczym nie różniących się od nich kolaborantów. Dlatego też utrzymywał przyjacielskie stosunki z wieloma opozycjonistami o radykalnych poglądach antybolszewickich, między innymi Ormianami polskimi i polskimi literatami emigracyjnymi. Między innymi należał do nich żyjący na emigracji we Francji a potem w USA Czesław Miłosz; doradca Prezydenta USA Zbigniew Brzeziński; mieszkający we Francji były attaché prasowy RP w Budapeszcie Jan Ulatowski; książę Jerzy Giedroyć — właściciel, dyrektor i redaktor naczelny paryskiego Instytutu Literackiego wydawającego Kulturę, Zeszyty Historyczne, Dokumenty i wiele książek; tłumacząca jego utwory na węgierski Gracja Kerényi; oraz wspólny z nimi przyjaciel Zdzisław Antoniewicz a potem jego syn Roland Antoniewicz. Często ich odwiedzał, lub rozmawiał z nimi przez telefon. Dużo polskich szkół i ulic nosi jego nazwisko, Narodowy Bank Polski wydał wiele monet pamiątkowych, a Poczta Polska znaczki z jego wizerunkiem. Jego książki przetłumaczono na 38 języków.[1]. Począwszy od lat sześćdziesiątych XX wieku był jednym z najbardziej szansownych kandydatów na literacką nagrodę Nobla.[2][3][4][5][6]

Biografia[]

21446 10152232038420245 707395329 n

Zbigniew Herbert w latach młodzieńczych

00001-KatarzynaDzieduszycka

Katarzyna Dzieduszycka - wdowa po Zbigniewie Herbercie

Zbigniew Herbert - Զբիկնիեւ Խեռբերդ (*Lwów 29 października 1924 †Warszawa 28 lipca 1998) urodził się w zamożnej zachodnio-ormiańskiej rodzinie angielsko-polskiej ze Lwowa. Jego ojciec — Bolesław Herbert (Բոլեսղաւ Խեռբերդ) oraz matka Maria Kaniak i babcia Maria Balabanian (Մարիա Բալաբանեան), którą wspomina w wierszach „Babcia” i „Ormiańska babcia”.[7] We Lwowie rodzina Herbertów mieszkała w domu przy ulicy Łyczakowska nr 55/5, a potem (od 1933 roku) przy ulicy Obozowa nr 3. Był uczniem państwowego gimnazjum i liceum im. Króla Kazimierza Wielkiego we Lwowie, przez sowieckich okupantów zamienionego na szkołę średnią nr 14. Kiedy hitlerowcy zajęli Lwów, był uczniem tajnego gimnazjum i w 1943 r złożył maturę. Podczas II wojny światowej wziął udział w ruchu oporu jako oficer Armii Krajowej. Podczas okupacji sowieckiej i hitlerowskiej pracował w produkującym szczepionki antytyfusowe Instytucie profesora Rudolfa Weigla jako karmiciel zdrowych wszy, oraz jako sprzedawca w sklepie towarów metalowych. Po maturze rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Lwowskim im. Jana Kazimierza, ale zmuszony był przerwać studia, bo wyjechał do Krakowa przed okupacją niechlubnej armii sowieckiej, która włamała się do Lwowa.

Image gallery

Z przyjaciółmi Zbigniew Herbert zawsze rozmawiał z miłym uśmieszkiem...

Początkowo mieszkał w podkrakowskich Proszowicach (od maja 1944 r do stycznia 1945 r), studiując w Krakowie ekonomię, ale uczęszczał także na wykłady Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po trzech latach studiów, (w 1947 roku) zdobył dyplom w krakowskiej Akademii Handlowej (obecnie: Uniwersytet Ekonomiczny). Po tym w Krakowie rozpoczął studia prawnicze, które kontynuował w Toruniu na kierunku filozofii w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Od 1948-go roku mieszkał w Sopocie, gdzie przeprowadzili się jego rodzice. Pracował na najróżniejszych etatach: w Gdynii w Narodowym Banku Polskim, redagował czasopismo „Przegląd kupiecki”, w latach 1949–1950 był pracownikiem Związku Literatów Polskich, gdzie poznał swoją pierwszą małżonkę, Halinę Misiołową (związek ten wytrwał do 1957 r). W 1948 r został kandydatem na członka Związku Literatów Polskich, ale w 1951 r z powodów politycznych z członkowstwa zrezygnował. Ponownie w 1955 r wstąpił do ZLP. W okresie komuny nie podejmował się działalności publicznej. Od 1958 roku jako stypendysta długo przebywa we Francji, Niemczech, Grecji oraz Stanach Zjednoczonych. W latach 80-tych XX w. Herbert stał się sztandarowym poetą polskiej opozycji. Od 1986 mieszkał w Paryżu, gdzie współpracował z Jerzym Giedroyciem i Zeszytami Literackimi. Do Polski wrócił w 1992.

Twórczość[]

--bilde

Zbigniew Herbert

--Herbert Z., fot. Langda 1963 r

Zbigniew Herbert

--herbert s

Zbigniew Herbert

Zbigniew herbert

Zbigniew Herbert

Próbował utrzymywać się z pracy pióra, nie włączając się jednocześnie w obowiązujący nurt literatury zaprzęgniętej w służbę politycznej propagandy. Publikował recenzje teatralne, muzyczne, relacje z wystaw plastycznych abstrahując od kryteriów sztuki socrealistycznej. W 1948 w „Tygodniku Wybrzeża” drukowany był jego cykl ƒ„Poetyka dla laików”. Kilka recenzji opublikował w „Słowie Powszechnym” – w 1949 pod własnym nazwiskiem, rok później pod pseudonimem Patryk. Pod tym samym pseudonimem lub pod własnym nazwiskiem pisywał także w „Tygodniku Powszechnym”. W 1952 kilka recenzji ukazało się w „Przeglądzie Powszechnym”. ojców jezuitów (pod pseudonimem Bolesław Hertyński). Od 1950 do 1953 jako Stefan Martha publikował w „Dziś i Jutro”, piśmie Stowarzyszenia PAX. Periodyki te, reprezentujące różne nurty katolicyzmu, były co prawda legalne, ale funkcjonowały na marginesie życia literackiego i społecznego, będąc dla oficjalnej propagandy siedliskiem „czarnej reakcji”. Możliwość współpracy z nimi zakończyła się dla Herberta ostatecznie w 1953 roku. „Przegląd Powszechny” został zamknięty, Tygodnik Powszechny”, po odmowie zamieszczenia nekrologu po śmierci Stalina, przekazany PAX-owi. W tej sytuacji dalszą współpracę z pismami PAX-u uznał poeta za niemożliwą. Dzięki pomocy Roland Antoniewicz, pod różnymi pseudonimami pubilkował także w literackiej i codziennej prasie węgierskiej, w przekładzie Roland Antoniewicz.


Zarabiał w tym okresie sporządzając bibliografie, kwerendy biblioteczne itp. Od stycznia do lipca 1952 był płatnym krwiodawcą. Ostatecznie musiał podjąć się prac niezwiązanych z działalnością literacką. Pracował jako kalkulator chronometrażysta w Inwalidzkiej Spółdzielni Emerytów Nauczycieli „Wspólna Sprawa” (1 października 1953 – 15 stycznia 1954), starszy asystent w Centralnym Biurze Studiów i Projektów Przemysłu Torfowego Torfprojekt (19 stycznia – 31 grudnia 1954) i, dzięki protekcji Stefana Kisielewskiego, jako dyrektor biura Zarządu Głównego Związku Kompozytorów Polskich (wrzesień 1956 – marzec 1957).


Sytuację Herberta zmienił rok 1956 – odwilż polityczna i koniec obowiązkowego socrealizmu w literaturze umożliwiły mu debiut, sukces literacki zaś przyczynił się do poprawy warunków życiowych. W 1957, dzięki poparciu Jerzego Zawieyskiego, otrzymał z puli ZLP przydział kawalerki (28 m²) przy ul. Świerczewskiego, a stypendium ZLP (100 USD) pozwoliło mu odbyć pierwszą zagraniczną podróż.


Z5751587Q

Zbigniew Herbert

PROD1826023 big

Zbigniew Herbert

Zafascynowanie kulturą śródziemnomorską z jednej, a niemożność przystosowania się do ponurych realiów i atmosfery PRL z drugiej strony sprawiły, że podróże stały się jego pasją. Mimo wielu kłopotów zawsze starał się o przedłużenie paszportu, co dawało jemu możliwość powrotu do kraju. Nigdy nie zdecydował się na definitywną emigrację. Podróże, z powodu skromnych środków finansowych gromadzonych na bieżąco z doraźnych źródeł: nagród, honorariów za odczyty itp., odbywały się możliwie najmniejszym kosztem. Odbiło się to w przyszłości na jego zdrowiu, pozwoliło mu jednak poznać z bliska świat piękny i bardzo różny (Modlitwa Pana Cogito – podróżnika) – zarówno w dziełach kultury materialnej, jak i w napotykanych ludziach. Pierwszą podróż zagraniczną rozpoczął w 1958 r. Udał się przez Wiedeń do Francji (maj 1958 – styczeń 1959), odwiedził Anglię (styczeń – marzec 1959), Włochy (czerwiec – lipiec 1959), po czym ponownie Francję. Do Polski powrócił w maju 1960. Plonem tej podróży był Barbarzyńca w ogrodzie.


Jesienią 1963 r. wyjechał znowu, tym razem do Anglii i Szkocji. W grudniu 1963 roku przeniósł się do Paryża. W styczniu 1964 r. w Bibliotece Polskiej w Paryżu odebrał Nagrodę Kościelskich, co umożliwiło mu przedłużenie pobytu na Zachodzie. Wakacje 1964 r. spędził we Włoszech (lipiec – sierpień 1964) i Grecji (październik 1964), skąd powrócił do Francji, a pod koniec roku do Polski. Od 1965 do 1968 roku był członkiem zespołu redakcyjnego miesięcznika „Poezja”. W sezonie 1965/66 pełnił funkcję kierownika literackiego w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim, dzięki czemu często jeździł do Poznania i Zielonej Góry, gdzie odwiedzał przyjaciół, aktorów i literatów.


2kimq0dci00d6b f

Zbigniew Herbert

Okazją do kolejnej podróży był odbiór Nagrody Lenaua (Internationaler Nikolaus Lenau Preis) w Wiedniu (październik 1965). W 1965 został też Herbert członkiem Akademii Sztuk (Akademie der Künste) w Berlinie Zachodnim oraz Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (Bayerische Akademie der Schöne n Kunste). W Austrii przebywał do wiosny 1966. Odbył podróż po Niemczech, następnie zatrzymał się na dłużej we Francji (czerwiec 1966 – wrzesień 1967). Stamtąd przeniósł się ponownie do Niemiec, odwiedzając po drodze Holandię i Belgię. W zimie 1968 osiadł w Berlinie. 29 marca 1968 wziął w paryskim konsulacie ślub z Katarzyną Dzieduszycką. W końcu kwietnia państwo Herbertowie wrócili do Berlina. Lato 1968 Herbert spędził w USA (na zaproszenie Poetry Center), zwiedzając m.in. Nowy Jork, Kalifornię, Wielki Kanion, Nowy Meksyk, Nowy Orlean, Waszyngton, Los Angeles. W tym też czasie zostało opublikowane w USA tłumaczenie jego utworów, i uczyniło go jednym z najbardziej popularnych poetów współczesnych w angielskim kręgu językowym[8]. W czasie tej podróży miał kilka wystąpień, m.in. w Nowym Jorku, Berkeley i Los Angeles. Ze Stanów Zjednoczonych udał się do Berlina, gdzie mieszkał do połowy września 1970, nie licząc krótkich wizyt w Polsce i wakacji we Włoszech (1969 r. – udział w Dei Duo Mundi – Festiwalu Dwóch Światów). Od września 1970 do czerwca 1971 Herbertowie przebywali ponownie w USA, w związku z wykładami, jakie prowadził poeta, jako tzw. visiting profesor na Uniwersytecie Stanowym w Los Angeles (California State University, Los Angeles).


Herbert

Zbigniew Herbert

Od jesieni 1971 do wiosny 1973 mieszkał gościnnie, z braku własnego lokum, w mieszkaniu Artura Międzyrzeckiego w Warszawie. W 1972 został członkiem prezydium ZLP i zaangażował się w działania na rzecz demokracji inicjowane przez środowisko literackie – był m.in. sygnatariuszem "Listu 17" w obronie członków Ruchu, organizatorem protestów ZLP przeciwko cenzurze. W 1972 wstąpił do Pen Clubu.


W 1973 wyjechał do Wiednia po odbiór nagrody Herdera. Lato tego roku spędził w Grecji z Magdaleną i Zbigniewem Czajkowskimi, a jesienią powrócił do Polski. W roku akademickim 1973/74 prowadził wykłady na Uniwersytecie Gdańskim. W 1974 roku redagował "List 15" w sprawie praw Polonii w ZSRR. Podpisał także w grudniu 1975 „Memoriał 59” przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W 1974 zamieszkał przy ulicy Promenady w Warszawie.


Lata 1975-1981 spędził za granicą, głównie w Niemczech oraz w Austrii i Włoszech.

--001-Herbert-2 30310096 1

Zbigniew Herbert: Wiersze wybrane

Herbert wrócił do Polski na początku 1981 – w okresie największych nadziei związanych z powstaniem „Solidarności”. Wszedł wtedy do zespołu redakcyjnego drugoobiegowego pisma „Zapis”. Po wprowadzeniu stanu wojennego wspierał swoją osobą i nazwiskiem działania opozycji – uczestniczył w nielegalnych uroczystościach, publikował w drugim obiegu. Jego twórczość stała się, zwłaszcza dla młodego pokolenia, manifestem wolności i wyrazem oporu, a postać poety symbolem postawy bezkompromisowego sprzeciwu. Niebagatelną rolę w przybliżeniu poezji Herberta ówczesnym odbiorcom odegrał Przemysław Gintrowski, który komponował muzykę do wierszy poety i wykonywał je osobiście, najczęściej wspólnie z Jackiem Kaczmarskim i Zbigniewem Łapińskim. Sam Herbert, początkowo niezbyt przychylny tym poczynaniom, z czasem je zaakceptował, mawiając o sobie żartobliwie jako o „tekściarzu Gintrowskiego”.


W 1986 Herbert przeniósł się do Paryża. W 1989 wstąpił do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Rok później został członkiem Amerykańskiej Akademii i Instytutu Sztuki i Literatury (American Academy and Institute of Arts and Letters). Otrzymanie Literackiej Nagrody Jerozolimy dało mu w maju 1991 znowu okazję podróży – chociaż krótkiej – tym razem do Izraela.

--001Wiersze-zebrane Zbigniew-Herbert,images big,3,978-83-61298-39-7

Zbigniew Herbert: Wiersze wybrane

W 1991 poważnie już chory poeta wrócił do Warszawy[9]. Konsternację części jego niedawnych opozycyjnych przyjaciół wywołało poparcie oświadczenia redakcji "Arki" w sprawie dekomunizacji elit (1992, nr 41) oraz zdecydowanie antykomunistyczna publicystyka uprawiana na łamach Tygodnika Solidarność[10]. Sam Herbert wystosował list do prezydenta Wałęsy w sprawie pułkownika Kuklińskiego (1994) oraz do Dżochara Dudajewa. Zainicjował także zbiórkę pieniężną na pomoc Czeczenii. Nie był to pierwszy tego typu gest – wcześniej, w liście otwartym do prezydenta George’a Busha protestował przeciwko obojętności wobec losu Kurdów. Poparł również inicjatywy Ligi Republikańskiej w sprawie wyjaśnienia okoliczności śmierci Stanisława Pyjasa oraz odtajnienia akt UB sprzed 1956 roku. W 1994 skrytykował w głośnym wywiadzie udzielonym „Tygodnikowi Solidarność” nie tylko porozumienia Okrągłego Stołu i obraz życia publicznego w III Rzeczypospolitej, ale także zaatakował personalnie szereg osób, w tym Czesława Miłosza i Adama Michnika, które jego zdaniem za taki stan rzeczy w Polsce były odpowiedzialne. Wywołało to liczne skierowane w poetę ataki oraz spory wokół jego osoby i głoszonych przez niego poglądów, trwające nawet po śmierci Herberta. Konflikt ten ma swoje korzenie w odmiennej ocenie komunistycznego panowania w Polsce za czasów PRL.


D1462ba475addd610cae42e1952500a1bf35

Zbigniew Herbert: Raport z oblężonego miasta

W 1993 został członkiem amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk (Academy of Arts and Sciences). W 1994, już na wózku inwalidzkim, odbył ostatnią podróż – do Holandii, z okazji wystawy tulipanów w Nieuwe Kerk. Ostatnie lata życia upłynęły mu na zmaganiu się z chorobą. Był chory na ciężką astmę – miał trudności z mówieniem, prawie nie opuszczał łóżka. Mimo to, wciąż intensywnie pracował – Epilog burzy ukazał się na kilka miesięcy przed jego śmiercią.


Zbigniew Herbert zmarł 28 lipca 1998 roku w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. 30 lipca 1998 prezydent Aleksander Kwaśniewski odznaczył go pośmiertnie Orderem Orła Białego, jednak wdowa po poecie, Katarzyna Herbertowa, odmówiła przyjęcia odznaczenia. Po niemal 9 latach, 3 maja 2007, Katarzyna Herbertowa oraz siostra poety, Halina Herbert-Żebrowska, odebrały to odznaczenie z rąk kolejnego prezydenta: Lecha Kaczyńskiego.

--Dramaty Zbigniew-Herbert,images big,23,978-83-603-5651-7

Zbigniew Herbert: Dramaty

Zbigniew Herbert jest poetą znanym i cenionym w Polsce i za granicą. Jego wiersze były tłumaczone na język angielski (wydany dzięki pomocy Czesława Miłosza w 1968 roku wybór Selected Poems), włoski, czeski, holenderski i szwedzki. Do najważniejszych nagród, którymi wyróżniony został Herbert należą: nagroda im. Nikolausa Lenaua - Nikolaus Lenau Preis (1965), nagroda im. Herdera - Herder-Preis (1973) i nagroda im. Petrarki (1978). Kolejne etapy twórczości poety przedstawia poniższe zestawienie:

Poezja[]

Pierwsze wiersze Herberta ukazały się drukiem na łamach czasopisma "Dziś i Jutro" (nr 37 z 1950). Były to: Napis, Pożegnanie września i Złoty środek; wydrukowano je jednak bez zgody autora. Poetyckim debiutem w pełnym tego słowa znaczeniu było opublikowanie z końcem tego samego roku wiersza bez tytułu (Palce wrzeciona dźwięków...) w „Tygodniku Powszechnym” (nr 51). Do 1955 poeta ogłaszał nieliczne utwory w tymże tygodniku, i pozostawał poza głównym nurtem życia literackiego. Nie mając szans na własny tomik, zdecydował się na opublikowanie 22 wierszy w wydanej przez PAX antologii młodej poezji katolickiej ...każdej chwili wybierać muszę... (Warszawa 1954).

---Clipboard01

Zbigniew Herbert: Rovigo

Szerszemu gronu odbiorców został zaprezentowany dopiero w Prapremierze pięciu poetów (obok Herberta byli to: Miron Białoszewski, Bohdan Drozdowski, Stanisław Czycz, Jerzy Harasymowicz) na łamach "Życia Literackiego" (nr 51 z grudnia 1955). W 1956 ukazał się jego debiutancki tomik: Struna światła; rok później kolejny: Hermes, pies i gwiazda. Spóźniony debiut sprawił, że Herbert, biograficznie należący do tego samego pokolenia co Krzysztof Kamil Baczyński czy Tadeusz Różewicz, łączony był z pokoleniem „Współczesności”, które weszło do życia literackiego na fali odwilży 1956 r.

Dwa kolejne tomy, Studium przedmiotu i Napis, ukazały się w latach 1961 i 1969. W 1974 wszedł przebojem do kultury polskiej tytułowy bohater kolejnego zbioru – Pan Cogito. Postać Pana Cogito nie opuściła i późniejszej poezji Herberta. Poeta zawsze lubił posługiwać się liryką roli (w której podmiot liryczny nie może być utożsamiany z autorem), wielostopniową ironią – wprowadzony na stałe bohater sprzyjał prowadzeniu przez autora swego rodzaju gry między nim a czytelnikiem.

--20130128204822uid1

Zbigniew Herbert: „Nie dajmy zginąć poległym”

W 1983 Herbert wydał w Instytucie Literackim w Paryżu tom następny, opatrzony znamiennym tytułem Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze. Przedrukowywały go w kraju w całości i w części drugoobiegowe oficyny. Czas i okoliczności wydania tomu sprzyjały dosłownemu odczytywaniu tytułowego wiersza. Mimo że jego tekst dawał pełne prawo do takiego właśnie odczytania, prowadziło ono nieuchronnie do spłycenia interpretacji wiersza. Także w Paryżu ukazał się kolejny tom – Elegia na odejście (1990). W 1992 zaś, już w Polsce, Rovigo (Wrocław). Wreszcie, na kilka miesięcy przed śmiercią autora wyszedł tom ostatni – Epilog burzy.

---Hermes, pies i gwiazda

Zbigniew_Herbert: Hermes, pies i gwiazda

Tworzywem poezji Herberta, na co od razu zwróciła uwagę krytyka, są bardzo często mitologiczne opowieści, starożytni bohaterowie i dzieła sztuki; nie pełnią one jednak roli martwych elementów literackiej konwencji. Herbert stosuje mechanizm szczególnej demitologizacji – próbuje odrzucić wszystkie kulturowe nawarstwienia (o ile taki zabieg w ogóle jest możliwy) i dotrzeć do pierwowzorów, stanąć oko w oko z antycznymi bohaterami. W jego twórczości przeszłość nie jest bowiem czymś odległym i zamkniętym – ożywiane postaci i zdarzenia pozwalają podjąć próbę zrozumienia historii, a zatem zrozumienia i chwili obecnej. Przeszłość stanowi miarę dla teraźniejszości.

--Korespondencja Czeslaw-Milosz-Zbigniew-Herbert,images big,30,83-60046-75-1

Zbigniew Herbert: Korespondencja z Czesławem Miłoszem

Nie ma w poezji Herberta spójnej koncepcji historiozoficznej. Przeciwnie – wyraźna jest niechęć do systemów, które wyjaśniają wszystko, tłumaczą rozwój wydarzeń nieuchronną logiką dziejów. To, co da się o historii powiedzieć, wynika tylko z prostej obserwacji – że jest ona (a przynajmniej była do tej pory) terenem panoszenia się zła, któremu wiecznie przeciwstawia się garstka niezłomnych. Jednostka nie jest w stanie zmienić biegu historii, ale zobowiązana jest do stawienia, mimo wszystko, beznadziejnego oporu. Etyczny fundament twórczości Herberta stanowi bowiem przekonanie, że słuszność danej sprawy i celowość działań podejmowanych w jej obronie nie zależy od szansy na zwycięstwo. Temu patetycznemu przesłaniu towarzyszy ironiczna świadomość, że jest ono wygłaszane w zdecydowanie mało heroicznej epoce – epoce, w której potencjalnemu bohaterowi grozi nie tyle męczeństwo, ile śmieszność. Cechą współczesnego świata jest bowiem istnienie rozmytych granic między dobrem a złem, degeneracja języka odbierająca słowom jednoznaczność, powszechna dewaluacja wartości. Zło współczesne nie jest demoniczne i nie daje się łatwo zdefiniować. Mający świadomość własnej śmieszności bohater prowokuje sytuacje graniczne nie tylko dla zachowania wierności przesłaniu, ale także aby sprowokować zło, zmusić je do ujawnienia oblicza.

--Mistrz-z-Delft Zbigniew-Herbert,images big,19,978-83-60046-91-3

Zbigniew Herbert: Mistrz z Delft

Surowa ocena współczesności nie oznacza jednak idealizowania historii. Kres naiwnemu widzeniu przeszłości położyły doświadczenia ostatniej wojny. Podejrzliwość demaskatora wynika też ze świadomości, że wizję historii tworzą zazwyczaj kronikarze zwycięzców, należy zatem pilnie badać to co jest pod freskiem (Przemiany Liwiusza). Pomnikowy obraz starożytnych bohaterów może być fałszywy, albo inaczej – może być oparty o takie kryteria wartościowania, których nie powinno się bezkrytycznie przyjmować. Być może nasza solidarność należy się pokonanym.

--Znaki-na-papierze-Zbigniew-Herbert Herbert,images big,23,978-83-7576-012-5

Zbigniew_Herbert: Znaki na papierze

Według Herberta, historia nie jest jedyną, chociaż najłatwiejszą może do czynienia obserwacji dziedziną, w której objawia się zło. Obecność zła implikuje pytanie o ład i sens świata, a zatem także o obecność w tym świecie Boga. Historia literatury nie rozstrzygnęła na razie sporu o sacrum w poezji Herberta. We wcześniejszych tomach widać dwa zupełnie odmienne wizerunki Boga: albo jest wszechmocny, zimny, doskonały i odległy, albo poprzez swoje zstąpienie na ziemię odbóstwiony, a zatem bezsilny (Kapłan, Rozmyślania Pana Cogito o odkupieniu). Ten pierwszy Bóg budzi zdecydowaną niechęć – jak wszelkie abstrakcje – cenione wszak w tej poezji jest to, co małe, dotykalne i bliskie. To przecież zmysły, zwłaszcza najbardziej niezawodny dotyk, dają nam w świecie najpewniejsze oparcie. Nie ma jednak w tej poezji pogodzenia się z upadkiem sacrum, z chaosem świata. Wbrew wszystkiemu ma sens bycie wiernym – nawet umarłemu Bogu. Z braku innych punktów oparcia w sobie szukać mamy siły na ocalenie świata przed chaosem i nicością (Napis).

--Rec Zbigniew Herbert

Zbigniew Herbert: „Kamień na którym mnie urodzono”

W późniejszych utworach mniej jest deklaracji takiej pogańskiej w swej istocie siły, coraz wyraźniej za to artykułowana jest potrzeba pojednania. I choć reprezentowaną przez część krytyków opinię o pustym niebie Pana Cogito (za tytułem pracy Pawła Lisieckiego) trudno obronić w świetle wierszy z Epilogu burzy, a i na tle wcześniejszych utworów była ona dyskusyjna, to nie da się również wskazać poetyckiego świadectwa, że takie pełne, przynoszące ukojenie pojednanie nastąpiło.


Eseje[]

Barbarzyńca w ogrodzie, plon pierwszej zagranicznej podróży Herberta, ukazał się w 1962. Składają się na niego eseje, których tematem są konkretne widziane miejsca i rzeczy oraz dwa eseje historyczne – opowieść o albigensach i o prześladowaniu zakonu templariuszy.

Podróż do miejsc odbywa się równocześnie w dwóch wymiarach – jest podróżą współczesną i podróżą w czasie. Ta ostatnia zaczyna się od pradziejów w jaskiniach Lascaux, trwa przez epokę greckiego i rzymskiego antyku, czasy gotyckich katedr, renesansowego malarstwa, sentymentalnych ogrodów i staje się fascynująca dzięki temu, że podróżnik dzieli się z czytelnikami swoją wiedzą na temat mniej i bardziej poważnej historii opisywanych miejsc, przedmiotów i ludzi. Sam Herbert określił ją podróżą do miejsc, ale także podróżą do ksiąg.


--Zbigniew Herbert

Zbigniew Herbert

Znalazły się w Barbarzyńcy... także dwa eseje historyczne. Historia albigensów i upadek templariuszy zajmują Herberta nie przez swoją niezwykłość, ale wręcz przeciwnie, przez swoją symptomatyczność, przez fakt, że w rozmaitych wariantach wciąż powtarzają się w historii. I tak właśnie Herbert je opisuje: z należytym szacunkiem wobec historycznego szczegółu i osobistego dramatu zaangażowanych w nie ludzi, ale też odsłaniając ponadczasowe mechanizmy zbrodni.


Kolejny zbiór esejów, Martwa natura z wędzidłem ukazał się w 1993 roku i poświęcony jest siedemnastowiecznemu malarstwu holenderskiemu. Podobnie jak w Barbarzyńcy... osobiste preferencje autora są niezależne od ogólnie przyjętych ocen. Wśród malarzy holenderskich najbardziej fascynuje go prawie zupełnie nieznany Torrentius, którego jedynym zachowanym dziełem jest właśnie tytułowa Martwa natura z wędzidłem. W przeciwieństwie do poprzedniego tomu esejów, mniej widoczna jest obecnie postać samego podróżnika. Nadal jednak interesują go ludzie – nie tylko malarze, także ci, którzy kupowali, a często zamawiali ich obrazy – jest bowiem malarstwo holenderskie wykwitem pewnej cywilizacji i niemożliwe byłoby w innym miejscu i czasie.


Ostatni tom esejów ukazał się dopiero po śmierci poety, chociaż napisany został dużo wcześniej niż Martwa natura.... Labirynt nad morzem złożył bowiem Herbert w wydawnictwie „Czytelnik” już w 1968, ale później wycofał. Tom ten zawiera głównie eseje poświęcone kulturze i historii starożytnej Grecji, znalazło się w nim jednak miejsce także dla Etrusków i rzymskich legionistów spod muru Hadriana. Tym razem podróżnik Herberta zdaje się nie szukać własnych dróg – mierzy się z pomnikowymi zabytkami kultury – Akropolem, Knossos. A jednak, kiedy sięga do greckiej historii, wydobywa epizody, które zajmują mało miejsca w podręcznikach i rozbija utrwalone opinie. Pokazuje, jak polityka Peryklesa w sprawie Samos stała się początkiem końca nie tylko związku miast greckich, ale także ateńskiej demokracji. Oceny historii weryfikowane są w ten sam sposób, który postulowany był w poezji – przez zmianę perspektywy, odrzucenie punktu widzenia zwycięzców. Właśnie w Labiryncie nad morzem zasada ta została wyartykułowana najwyraźniej.


Dramaty[]

---Studium przedmiotu

Zbigniew_Herbert: Studium przedmiotu

Wszystkie dramaty Herberta powstały stosunkowo wcześnie. Pierwsze cztery zostały napisane w latach 1956-1961, tylko ostatni, monodram Listy naszych czytelników – w 1972. Niektóre spośród tych utworów tworzone były jako słuchowiska radiowe bądź później przystosowywane do potrzeb radia. Jest to doskonale widoczne w ich budowie – napięcie tworzone jest głównie za pomocą dźwięku (głosów bohaterów, dźwięków w tle, ciszy) – inne środki teatralne występują w minimalnym stopniu. Sam poeta używał określenia, dla którego domagał się miejsca w klasyfikacjach literackich: dramat na głosy.


Jaskinia filozofów, bodaj najwyżej ceniony spośród dramatów Herberta, i Rekonstrukcja poety sięgają po temat antyczny. Głównym bohaterem pierwszego z nich jest Sokrates, który w celi ateńskiego więzienia czeka na wykonanie wyroku śmierci. Rozmowy z uczniami, żoną, strażnikiem więziennym, pozwalają na zrobienie rachunku z życia, ale nie tylko to jest tematem sztuki. Sokrates mógłby uciec, kara śmierci miała być jedynie symboliczna, ci, którzy go skazali, zakładali, że ucieknie, zadbali, aby miał taką możliwość. Filozof nie godzi się na hipokryzję wolności bez wolności – doprowadza sytuację do ostateczności – przyjmuje śmierć. Rekonstrukcja poety przywołuje z kolei postać Homera. Niewidomy już autor wielkich epopei zmienia pogląd na to, co naprawdę istotne i warte zainteresowania – nie zgiełk wielkiej bitwy, ale drobiazg, szczegół, to co najbardziej osobiste i kruche.


Trzy pozostałe dramaty sięgają po temat współczesny. W sposób bardzo przekonujący pokazują zwyczajność, banalność sytuacji, w której objawia się zło. Można pożądać drugiego pokoju tak bardzo, by życzyć sobie śmierci sąsiadki, by się do niej przyczynić (Drugi pokój). Można zostać odartym, ze wszystkiego, co ważne w życiu na skutek nieludzkich przepisów i tępej ludzkiej głupoty (Listy naszych czytelników). Może się w zwykłym małym miasteczku, wśród bardzo porządnych ludzi, zdarzyć morderstwo, którego nikt nie umie wytłumaczyć i któremu nikt nie próbował zapobiec (Lalek).


Dzieła[]

Poezja[]

  • Struna światła, Warszawa 1956. (Czytelnik)
  • Hermes, pies i gwiazda, Warszawa 1957. (Czytelnik)
  • Studium przedmiotu, Warszawa 1961. (Czytelnik)
  • Napis, Warszawa 1969. (Czytelnik)
  • Pan Cogito, Warszawa 1974. (Czytelnik)
  • Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze, Paryż 1983. (Instytut Literacki)
  • Elegia na odejście, Paryż 1990. (Instytut Literacki)
  • Rovigo, Wrocław 1992. (Wydawnictwo Dolnośląskie)
  • Epilog burzy, Wrocław 1998. (Wydawnictwo Dolnośląskie)
  • 89 wierszy, Kraków 1998 (Wydawnictwo a5)

Pośmiertnie:

  • Podwójny oddech. Prawdziwa historia nieskończonej miłości. Wiersze dotąd niepublikowane, Gdynia 1999. (Małgorzata Marchlewska Wydawnictwo) (Bez zgody spadkobierczyń praw autorskich)

Zbiory esejów i opowieści[]

  • Barbarzyńca w ogrodzie, Warszawa 1962. (Czytelnik)
  • Martwa natura z wędzidłem, Wrocław 1993. (Wydawnictwo Dolnośląskie)

Pośmiertnie:

  • Labirynt nad morzem, Warszawa 2000. (Zeszyty Literackie)
  • Król mrówek, Krakkó 2001. (Wydawnictwo a5)
  • Węzeł gordyjski oraz inne pisma rozproszone 1948-1998 oprac. P. Kądziela, Warszawa 2001, wyd. II rozszerzone 2008. (Biblioteka "Więzi")
  • "Mistrz z Delft" i inne utwory odnalezione, oprac. B. Toruńczyk, Warszawa 2008. (Zeszyty Literackie)

Dramaty[]

  • Jaskinia filozofów, „Twórczość” nr.1956, 9.
  • Drugi pokój, „Dialog” nr.1958
  • Rekonstrukcja poety, „Więź” nr.1960, 11/12.
  • Lalek. Sztuka na głosy, „Dialog” nr.1961, 12.
  • Listy naszych czytelników, „Dialog” nr.1972, 11.

Pośmiertnie:

  • Dramaty, Wrocław 1997. (Wydawnictwo Dolnośląskie)
  • Dramaty, Warszawa 2008. ( Biblioteka "Więzi")

Listy[]

  • Listy do Muzy. Prawdziwa historia nieskończonej miłości , Gdynia 2000. (Małgorzata Marchlewska Wydawnictwo)
  • ”Kochane Zwierzątka...” Zbigniew Herbert levelei barátaihoz. Magdaleny i Zbigniewa Czajkowskich, red. i komentarze: Magdalena Czajkowska, Warszawa 2000. (Państwowy Instytut Wydawniczy)
  • Zbigniew Herbert. Jerzy Zawieyski. Korespondencja 1949-1967, wstęp: Jacek Łukasiewicz, wybór i przypisy: Paweł Kądziela, Warszawa 2002. ( Biblioteka "Więzi")
  • Zbigniew Herbert. Henryk Elzenberg. Korespondencja, red. i posłowie: Barbara Toruńczyk, przypisy: Barbara Toruńczyk, Paweł Kądziela, 2002. (Fundacja Zeszytów Historycznych)
  • Zbigniew Herbert, Jerzy Turowicz. Korespondencja, Kraków 2005. (Wydawnictwo a5)
  • Zbigniew Herbert, Stanisław Barańczak. Korespondencja, 2005. (Fundacja Zeszytów Literackich)
  • Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz. Korespondencja, 2006. (Zeszyty Literackie)

Herbert w pieśniach[]

  • Przemysław Gintrowski, Raport z oblężonego miasta, 1981, Odpowiedź, 2000 i Tren, 2008
  • Piotr Szczepanik, Guziki, 2000
  • Grzegorz Turnau, 11:11, 2005
  • Karimski Club, Herbert, 2009

Opracowania[]

(w kolejności chronologicznej)

  • Andrzej Kaliszewski, Pana Cogito, Kraków 1982, wyd. 2. rozszerz. Łódź 1990.
  • Stanisław Barańczak, Uciekinier z Utopii: o poezji Zbigniewa Herberta, Londyn 1984.
  • Włodzimierz Maciąg, O poezji Zbigniewa Herberta, Wrocław 1986.
  • A.Baczewski, Szkice literackie. Asnyk. Konopnicka. Herbert, Rzeszów 1991.
  • Jacek Brzozowski,”Pan Cogito” Zbigniewa Herberta, Warszawa 1991.
  • Andrzej Kaliszewski, Herbert, Warszawa 1991.
  • Andrzej Kaliszewski, Zbigniew Herbert, Kraków 1993.
  • Dlaczego Herbert. Wiersze i komentarze, Łódź 1992.
  • Barbara Myrdzik, Poezja Zbigniewa Herberta w recepcji maturzystów, Lublin 1992.
  • Czytanie Herberta, red. Przemysław Czapliński, Piotr Śliwiński, Maria Wiegandt, Poznań 1995.
  • Jacek Łukasiewicz, Poezja Zbigniewa Herberta Warszawa 1995. (Biblioteka Analiz Literackich)
  • Marek Adamiec, „...Pomnik trochę niezupełny...”. Rzecz o apokryfach i poezji Herberta, Gdańsk 1996.
  • Danuta Opacka-Walasek, „...pozostać wiernym niepewnej jasności”. Wybrane problemy poezji Zbigniewa Herberta, Katowice 1996.
  • Piotr Siemaszko, Zmienność i trwanie. (O eseistyce Zbigniewa Herberta), Bydgoszcz 1996.
  • Andrzej Franaszek, Ciemne źródło (o twórczości Zbigniewa Herberta), Londyn 1998.
  • Poznawanie Herberta, wybór i wstęp A.Franaszek, Tom 1 – Kraków 1998, Tom 2 – Kraków 2000.
  • Herbert i znaki czasu. Tom I. Colloquia Herbertiana , red. Elżbieta Feliksiak, Mariusz Leś, Elżbieta Sidoruk, Białystok 2001.
  • Julian Kornhauser, Uśmiech Sfinksa. O poezji Zbigniewa Herberta, Kraków 2001.
  • Jacek Łukasiewicz, Herbert, Wrocław 2001. (Seria: A to Polska właśnie)
  • Jadwiga Mizińska, Herbert Odyseusz, Lublin 2001.
  • Danuta Opacka-Walasek, Czytając Herberta, Katowice 2001.
  • Joanna Salamon, Czas Herberta albo na dom w Czarnolesie, Warszawa 2001.
  • Twórczość Zbigniewa Herberta. Studia, red. Marzena Woźniak-Łabieniec, Jerzy Wiśniewski, Kraków 2001.
  • Herbert. Poetyka, wartości i konteksty, red. Eugeniusz Czaplejewicz i Witold Sadowski, Warszawa 2002.
  • Joanna Siedlecka, Pan od poezji. O Zbigniewie Herbercie, Warszawa 2002 [11]
  • Bohdan Urbankowski, Poeta, czyli człowiek zwielokrotniony. Szkice o Zbigniewie Herbercie, Radom 2004
  • Jacek Kopciński, Nasłuchiwanie. Sztuki na głosy Zbigniewa Herberta, Warszawa 2008.
  • Cezary Dobies, Herbert w Toruniu. Przewodnik po latach 1947 – 1951 dla turystów poezjojęzycznych., Toruń 2008.

Biblioteka Pana Cogito pod red. J. M. Ruszara[]

  • Józef Maria Ruszar, Stróż brata swego, Lublin 2004.
  • Portret z początku wieku. Twórczość Zbigniewa Herberta - kontynuacje i rewizje, red. W. Ligęza, Lublin 2005.
  • Czułość dla Minotaura. Metafizyka i miłość konkretu w twórczosci Zbigniewa Herberta, red. J.M. Ruszar, Lublin 2005.
  • Wyraz wyłuskany z piersi, red. D, Knysz-Tomaszewska, B. Gautier, M. Zieliński, J.M. Ruszar, Lublin 2006.
  • Zmysł wzroku, zmysł sztuki. Prywatna historia sztuki Z. Herberta, red. J. M. Ruszar, D. Koman, Lublin 2006.
  • Dialog i spór. Z. Herbert a inni poeci i eseisci, red. J.M. Ruszar, D. Koman, Lublin 2006.
  • Apostoł w podróży służbowej. Prywatna historia sztuki Z. Herberta, red. J.M. Ruszar, Lublin 2006.
  • Dagmara Zawistowska-Toczek, Stary poeta. Ars moriendi w późnej twórczości Z. Herberta, Lublin 2008.
  • Anna Mazurkiewicz-Szczyszek, W asyście jakich dzwonów. Obrazy miasta w twórczości Z. Herberta, Lublin 2008.
  • Niepewna jasność tekstu. Szkice o twórczości Z. Herberta, red. J.M. Ruszar, 2009.
  • Mateusz Antoniuk, Otwieranie głosu. Studium o wczesnej twórczości Z. Herberta, Kraków 2009.
  • Pojęcia kielkujące z rzeczy. Filozoficzne inspiracje twórczości Z. Herberta, red. J.M. Ruszar, Kraków 2010.
  • Bór nici. Wątki klasyczne i romantyczne w twórczości Z. Herberta, red. M. Mikołajczak, Kraków 2011.
  • Między nami a światłem. Bóg i świat w twórczości Z. Herberta, red. G. Halkiewicz-Sojak, J.M. Ruszar i R. Sioma, Kraków-Toruń, 2012.
  • Małgorzata Mikołajczak, Światy z marzenia. Echa romantyczne w poezji Z. Herberta, Kraków 2013.
  • Magdalena Śniedziewska, Wierność rzeczywistości. Z. Herbert o postawie wobec świata i problemach jego reprezentacji, Kraków 2013.
  • Karol Hryniewicz, Cogito i dubito. Dyskurs estetyczny w poezji Z. Herberta i T. Różewicza, Kraków 2014.
  • Józef Maria Ruszar, Słońce republiki. Cywilizacja rzymska w tworczosci Z. Herberta, Kraków 2014.
  • Gąszcz srebrnych liści. Interpretacja wierszy Z. Herberta, red. J.M. Ruszar, Kraków 2015.
  • Liryka i fenomenologia. Z. Herbert i T. Różewicza w kręgu mysli Ingardenowskiej, red. J.M. Ruszar i D. Siwor, Kraków 2016.
  • Józef Maria Ruszar, Wytarty profil rzymskich monet. Ekonomia jako temat literacki, Krakow 2016.
  • Radoslaw Sioma, Krzesło i zmięta serweta. Szkice o poezji Z. Herberta, Kraków 2017.

Portal poświęcony twórczosci Z. Herberta: Herbert.guru[]

Przekłady i biografie zagraniczne (wybór)[]

00001-zbigniewherbert angolul

Report from the Besieged City - po angielsku

51KrV Rh3qL

Zebrana proza - po angielsku

51v6QeXX9-L

Epilog burzy - po angielsku

510HZZNTCSL

Barbarzyńca w ogrodzie - po angielsku

ZbigniewHerbert0111

Wiersze zebrane - po angielsku

102647633

Elegia na odejście - po angielsku

151464

Wiersze wybrane - po angielsku

151466

Król mrówek - po angielsku

język angielski:[]

  • Selected Poems, translators: Czesław Miłosz and Peter Dale Scott, with an introduction by Al Alvarez, Penguin Modern European Poets, 1968 reprinted by The Ecco Press in 1986.
  • Barbarian in the Garden, translators: Michael March and Jarosław Anders, Harcourt Brace & Company, 1985
  • Report From the Besieged City, translators: John Carpenter and Bogdana Carpenter, The Ecco Press, 1985.
  • Still Life with a Bridle- Essays and Apocrypha, translators: John Carpenter and Bogdana Carpenter, The Ecco Press, 1991.
  • Mr. Cogito, translators: John Carpenter and Bogdana Carpenter, The Ecco Press, 1993.
  • Elegy for the Departure, translators: John Carpenter and Bogdana Carpenter, The Ecco Press, 1999.
  • The King of the Ants, translators: John Carpenter and Bogdana Carpenter, The Ecco Press, 1999.
  • The Collected Poems: 1956-1998, translators: Czesław Miłosz, Peter Dale Scott and Alissa Valles, edited by Alissa Valles, with an introduction by Adam Zagajewski, The Ecco Press, 2007.
  • Zbigniew Herbert, Selected Poems, translators: Czesław Miłosz, Peter Dale Scott, John and Bogdana Carpenter, selected by: Tomasz Kunz, afterword by: John and Bogdana Carpenter, Wydawnictwo Literackie, 2007.
  • Polish Writers on Writing featuring Zbigniew Herbert. Edited by Adam Zagajewski (Trinity University Press, 2007).
  • The Collected Prose, 1948-1998, translators: Michael March and Jarosław Anders, John and Bogdana Carpenter and Alissa Valles, edited and introduction by Alissa Valles, with preface by Charles Simic. Ecco, 2010.

język bułgarski:[]

  • Силата на вкуса, 100 стихотворения, прев. Вера Деянова, Стигмати, София 2000.
  • Варварин в градината, прев. Вера Деянова, Стигмати, София 2000.
  • Натюрморт с юзда, прев. Вера Деянова, Стигмати, София 2008.
Kniha 145 HERBERT-Z Barbar web

Barbarzyńca w ogrodzie - po czesku

język czeski i słowacki:[]

  • Epilog bouře - Vydavateľstvo: Mladá fronta, 2001 ISBN 80-204-0876-2 (przekład Vlasta Dvořáčková, Miroslav Červenka oraz Miroslav Holub)
  • Barbar v záhrade - Vydavateľstvo Kalligram, 2005; Nakladatelství Opus 2010 ISBN 978-80-87048-21-4 (Barbarzyńca w ogrodzie - przekład Josef Mlejnek)
  • Ze země pana Nikoho  - Nakladatelství DOKOŘÁN 2008 ISBN 978-80-7363-224-3 (wiersze - przekład Jiří Červenka i Josef Mlejnek)
  • Fortinbrasov žalospev - Vydavateľstvo: Kalligram, 2009
  • Zátiší s udidlem - Nakladatelství Opus 2012 ISBN 978-80-87048-32-0 (Martwa natura z wędzidłem przekład Jan Linka)

język francuski:[]

język hiszpański:[]

język niemiecki:[]

  • Walter Kroll in Harenberg Lexikon der Weltliteratur. Band 3. Dortmund 1995, ISBN 3-611-00338-7, S. 1314
  • Zbigniew Herbert: Gespräch über das Schreiben von Gedichten. In: Sinn und Form. Heft 4/2005, S. 535-542.
  • Zbigniew Herbert: Die Kunst der Empathie. Gespräch mit Renata Gorczynska. In: Sinn und Form. Heft 5/2004, S. 595-605.

język rosyjski:[]

  • Циклы стихов З.Херберта в переводах В.Британишского: Иностранная литература, 1973, № 2; 1990, № 8; 1998, № 8; 2001, № 7.
  • Польская поэзия. XX век. Антология. Вахазар 1993, сс.141-202 Стихи З.Херберта в переводах А.Базилевского, С.Свяцкого.
  • Н.Астафьева, В.Британишский Польские поэты XX века. Антология. т II СПб Алетейя 2000, cc.128-161 (стихи З.Херберта в переводах В.Британишского)
  • Из книги «Господин Когито» // Гаспаров М. Экспериментальные переводы. СПб: Гиперион, 2003, с.260-266.
  • Стихотворения / Перевод, предисловие, примечания В.Британишского. СПб: Алетейя, 2004.
  • Варвар в саду. Перевод Л.Цывьяна. СПб: Изд-во Ивана Лимбаха, 2004.
  • ИЗБРАННОЕ: стихотворения. М., Текст, Серия «Билингва», 2010.
  • {http://www.poezia.ru/article.php?sid=91946} 7 cтихотворений в переводах Вячеслава Куприянова

język ukraiński:[]

  • Збіґнєв Герберт «Струна світла» (Тернопіль: Лілея, 1996), переклав Василь Махно
  • Збіґнєв Герберт «Вибрані поезії» (Львів: Каменяр, 2001), переклав Віктор Дмитрук
  • Збіґнєв Герберт «Вибрані поезії» (Львів: Каменяр, 2007), переклав Віктор Дмитрук
  • Збіґнєв Герберт «Натюрморт із вудилом» (Київ: Дух і літера, 2008), переклав Андрій Павлишин
  • Збіґнєв Герберт «Лабіринт біля моря» (Київ: Дух і літера, 2008), переклав Андрій Павлишин
  • Збіґнєв Герберт «Варвар у саду» (Київ: Дух і літера, 2008), переклав Андрій Павлишин
Covers 20497

Barbarzyńca w ogrodzie - po węgiersku

TN6 1111002676359

Przesłuchanie anioła - po węgiersku

001-HERBERT Barbar a kertben

Barbarzyńca w ogrodzie - po węgiersku

TN6 B843736

język węgierski:[]

  • Barbár a kertben (Európa Kiadó, 1976)
  • Csendélet zablával (Orpheusz Kiadó, 1998).
  • Labirintus a tengerparton (Európa Kiadó, 2003)
  • Barbár a kertben és más esszék (Kalligram Kiadó, 2010) ISBN 978-80-8101-157-3
  • Az angyal kihallgatása (Európa Kiadó, 1979)
  • Az ízlés hatalma (Orpheusz Kiadó, 1998)
  • Fortinbras gyászéneke (Kalligram Kiadó, 2009) ISBN 978-80-8101-158-0

Nagrody[]

  • 1961: Nagroda Pierścienia i tytuł Księcia Słowa (Rada Naczelna Zrzeszenia Studentów Polskich)
  • 1963: Nagroda Fundacji im. Kościelskich (Genewa)
  • 1965: Nagroda Fundacji A. Jurzykowskiego (Nowy Jork)
  • 1965: Internationaler Nikolaus Lenau Preis (Austria)
  • 1973: Nagroda im. Herdera (Hamburg-Wiedeń)
  • 1978: Nagroda im. Petrarki (RFN)
  • 1981: Nagroda Literacka im. Andrzeja Struga
  • 1984: Nagroda "Solidarności"
  • 1984: Nagroda Poetycka im. Sępa Szarzyńskiego
  • 1984: Międzynarodowa Nagroda Pisarska Walijskiej Rady Sztuki
  • 1987: Nagroda Węgierskiej Fundacji Księcia Gabora Bethlema
  • 1988: Nagroda im. Brunona Schulza (amerykańska Fundacja Studiów Polsko-Żydowskich i amerykański Pen Club)
  • 1989: Nagroda Pen Clubu im. komandora K. Szczęsnego
  • 1990: Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego
  • 1991: Nagroda Jerozolimska (Jerusalem Prize for the Freedom of the Individual in Society)
  • 1991: Nagroda Vilenica (Stowarzyszenie Pisarzy Słoweńskich)
  • 1993: Nagroda im. Kazimierza Wyki
  • 1993: Złoty Mikrofon
  • 1994: Nagroda Krytyków Niemieckich za najlepszą książkę roku (Martwa natura z wędzidłem)
  • 1995: Nagroda T.S. Eliota (amerykańska Fundacja Ingersol)
  • 1996: Nagroda Miasta Münster

Odznaczenia[]

  • 1998 Order Orła Białego – pośmiertnie, dwa dni po zgonie, żona nie odebrała, bo nie chciała podać ręki Aleksandrowi Kwaśniewskiemu, cokolwiek przyjąć od niego.
  • 2007 Order Orła Białego Prezydent Lech Kaczyński z okazji święta narodowego Konstytucji 3 maja ponownie odznaczył jego pośmiertnie, żona tym razem odznaczenie odebrała.
  • Rok 2008. polski Sejm ogłosił Rokiem Zbigniewa Herberta

Upamiętnienie[]

Zbigniew Herbert upamiętniony został w ramach projektu "słynni Polacy XX w." popiersiem, które stoi w parku im. Henryka Jordana w Krakowie (III.3) – odsłonięcie 26 października 2006.

Rodzina i życie prywatne[]

Fortinbrasov-zalospev b

po czesku

29 marca 1968 roku w paryskim konsulacie poślubił Katarzynę Dzieduszycką (ur. 1929)[12], byli małżeństwem do śmierci pisarza. Zbigniew Herbert miał dwoje rodzeństwa, brata Janusza (ur. 1931, zm. 1941)[13] oraz siostrę Halinę primo voto Żebrowska (ur. 1922)[14]. Siostrzeniec poety dr Rafał Żebrowski jest badaczem twórczości Herberta oraz autorem książki "Zbigniew Herbert. Kamień, na którym mnie urodzono" (2011)[15], wydanej nakładem wydawnictwa PIW.

Przyjaźnił się z pisarzami i publicystami m. in. z Adamem Michnikiem, Czesławem Miłoszem, Wisławą Szymborską. Dochodziło jednak do nieporozumień i konfliktów. Z Adamem Michnikiem w ogóle przed śmiercią nie chciał rozmawiać; uważał go za manipulatora.

Fascynował się osobą opozycjonistki Anny Walentynowicz; m. in. podobał mu się jej język.

Rodzina pisarza jest zaangażowana w wiele wydarzeń oraz organizacji związanych z jego twórczością m.in. w doroczną "Herbertiadę" organizowaną w Kołobrzegu[16], są również członkami Rady Patronackiej Klubu Herbertowskich Szkół[17].

W 2010 roku powstała Fundacja im. Zbigniewa Herberta, przyznająca Międzynarodową Nagrodę Literacką oraz czuwająca nad spuścizną po pisarzu[18]. Przewodniczącą Fundacji oraz fundatorką jest wdowa po poecie[19], natomiast stanowisko prezesa piastuje dr Maria Dzieduszycka[20].

Cytaty[]

  • Michnik jest manipulatorem. To jest człowiek złej woli, kłamca. Oszust intelektualny. Ideologia tych panów, to jest to, żeby w Polsce zapanował ,,socjalizm z ludzką twarzą". To jest widmo dla mnie zupełnie nie do zniesienia. Jak jest potwór, to powinien mieć twarz potwora. Ja nie wytrzymuję takich hybryd, ja uciekam przez okno z krzykiem.

  • Mówienie bez myślenia to jak strzelanie bez celowania.
  • Naród który traci pamięć traci sumienie.
  • Niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda dla szpiclów, katów, tchórzy - oni wygrają pójdą na twój pogrzeb i z ulgą rzucą grudę a kornik napisze twój uładzony życiorys. - fragment wiersza Przesłane pana Cogito.

  • Nie dialoguj z pokusą, bo przegrasz.
  • Pisarz jest, a przynajmniej powinien być, po stronie poniżonych i pokrzywdzonych. Od tego nie mogą go zwolnić żadne instancje świeckie czy duchowe.

  • Poeta walczy z własnym cieniem. Poeta krzyczy, jak ptak w pustce.
  • Prawdę mówiąc, chaos każdej bitwy porządkują post factum generałowie, politycy i kronikarze, w czym przejawia się piękna ludzka tęsknota do układów rozumnych i przyczynowego wyjaśnienia zdarzeń ciemnych z samej swojej istoty.

  • Tadzio jest dowartościowany, Tadzio czuje się świetnie, a już to, że sekretarz generalny spotyka się z nim!... I mówi: wicie, rozumicie, towarzyszu - tak, choć on jeszcze do partii nie należał - ale wicie, rozumicie, my w Nieborowie robimy taki zjazd, to przyjedźcie do Nieborowa, tam będzie taka dyskusja literacka o nowych kierunkach.
  • Spośród wszystkich obywateli Rzymu kochał tylko jednego Incitatusa - konia. Kiedy wszedł do senatu nieskazitelna toga jego sierści lśniła niepokalane wśród obszytych purpurą tchórzliwych morderców. - fragment wiersza Kaligula.
  • W mojej klasie było nas dwudziestu czterech i ja byłem najmniej zdolny; i z całej naszej klasy tylko ja jeden przeżyłem wojnę.

Dalsze informacje[]

Przypisy[]

  1. http://www.polityka.pl/kultura/aktualnoscikulturalne/1518984,1,polscy-pisarze-i-ich-sukcesy-za-granica.read — Sobolewska Justyna: Czytanie Polski. Polityka, 2011.09.06.
  2. http://www.fronda.pl/news/czytaj/tytul/zbigniew_herbert_mial_40_lat_temu_dostac_nobla Portal Fronda.pl
  3. http://czytelnia.onet.pl/0,1314039,3,artykuly.html Dlaczego nie Herbert? - Jarosław Klejnocki - Onet.pl Czytelnia
  4. http://fakty.interia.pl/polska/news/herbert-i-gombrowicz-nie-dostali-nobla-przez-sb,1282974,3 Herbert i Gombrowicz nie dostali Nobla przez SB? - Polska - Fakty w INTERIA.PL
  5. http://xiegarnia.pl/artykuly/noblisci-ktorych-nie-bylo/ Nobliści, których nie było | xiegarnia.pl
  6. http://hu.metapedia.org/wiki/Zbigniew_Herbert
  7. Zeszyty Literackie 2006/2 (94) 2006.
  8. Selected Poems w tłumaczeniu Czesława Miłosza i Petera Dale'a Scotta z przedmową Al Alvarez. Penguin Modern European Poets, 1968; przedruk The Ecco Press
  9. Jak tu teraz żyć wywiad A.T.Kijowskiego z 14 marca 1991(dostęp 30 marca 2012)
  10. Andrzej Tadeusz Kijowski Opis obyczajów w 15-leciu międzysojuszniczym 1989-2004" (Wydawnictwo AnTraKt) 2010 , t.II "A Teraz Konkretnie", rozdz. I „Powroty Zbigniewa Herberta”, ISBN 978-83-923292-7-5
  11. http://www.lwow.home.pl/panodpoezji.html fragment
  12. Fundator
  13. http://www.geni.com/people/Janusz-Herbert/6000000015746808883
  14. http://www.geni.com/people/Halina-Herbert-%C5%BBebrowska/6000000015747012145
  15. Zbigniewa Herberta przypadki najdawniejsze - Dwójka - polskieradio.pl
  16. Herbertiada
  17. http://pl.wikipedia.org/wiki/Klub_Herbertowskich_Szk%C3%B3%C5%82
  18. Misja Fundacji Herberta
  19. Fundator Fundacji im. Zbigniewa Herberta
  20. Władze fundacji
Advertisement