Historia Wiki
Advertisement
Polskie regiony

Polskie krainy historyczne

Małopolska (z czes. Malopolsko) nazywana też niekiedy Polską Mniejszą - to jedna z pięciu głównych krain historycznych III Rzeczpospolitej Polski obok Mazowsza, Pomorza, Wielkopolski i Śląska, której tradycyjny obszar historyczny w całości znajduje się na terytorium tego kraju. Małopolska obejmuje swym zasięgiem rozległe terytorium południowo-wschodniej części współczesnego państwa Polskiego granicząc (mniej więcej) na zachodzie z Górnym Śląskiem przez południowy bieg rzeki Warty, a na wschodzie stykając się z współczesną południową granicą polsko-ukraińską, za którą znajduje się Wołyń. Na północy Małopolska kończy się na środkowym biegu Wisły, gdzie zaczyna się Mazowsze, zaś na wschodzie na dzisiejszej granicy polsko-słowackiej sąsiadując z takimi słowackimi krainami historycznymi, jak Orawa, Kysuce, Liptów, Spisz, Szarysz i Zemplin. Administracyjnie rzecz ujmując Małopolska przynależy w całości do województwa małopolskiego, świętokrzyskiego i podkarpackiego, a po części także do: śląskiego, łódzkiego, mazowieckiego i lubelskiego. Polska Mniejsza wyróżnia się od innych polskich krain historycznych obecnością specyficznego i do dziś rozpowszechnionego (zwłaszcza na terenach wiejskich) dialektu małopolskiego dzielącego się na liczne gwary oraz występowaniem grup etnograficznych rusińskiego, a nawet trako-romańskiego pochodzenia (Patrz: Populacja), a także unikalną historią lokalną. We wczesnym średniowieczu Małopolskę zamieszkiwali Chorwaci, dlatego zwano ją Białą Chorwacją. W IX wieku Małopolskę zamieszkiwali Wiślanie. Byli oni częścią Państwa wielkomorawskiego, a później Czech. Około 990 roku Małopolska i Śląsk zostały podbite przez Mieszka I. Małopolska została podzielona na prowincję krakowską i sandomierską. Około 1040 roku Kazimierz I Odnowiciel ustanowił Kraków stolicą państwa. W czasie rozbicia dzielnicowego, które rozpoczęło się w 1138 roku ziemia krakowska trafiła do dzielnicy senioralnej, a sandomierska pod władanie Henryka Sandomierskiego. Po bezpotomnej śmierci Henryka jego dzielnica trafiła do dzielnicy senioralnej. Małopolska znalazła się w odnowionym państwie Władysława Łokietka, w Polsce została aż do rozbiorów Polski. Małopolska trafiła do zaboru austriackiego, czyli do Galicji. W 1772 roku odpadła od Polski południowa część Małopolski, w 1795 roku reszta. W granicę Polski Małopolska powróciła w 1918 roku. W 1945 roku po II wojnie światowej Małopolska Wschodnia zostaje przyłączona do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej wchodzącej w skład ZSRR. Małopolska zajmuje teren aktualnego województwa małopolskiego, świętokrzyskiego, południowej części mazowieckiego, zachodnich części lubelskiego i podkarpackiego, wschodniej śląskiego oraz nieznaczną część łódzkiego. Ważniejsze aktualne miasta Małopolski to Kraków, Lublin, Częstochowa, Radom, Kielce oraz Zakopane.

Regiony historyczne[]

Z powodu głębokiego zróżnicowania wewnętrznego dialektu małopolskiego na pomniejsze, miejscowe gwary ludowe rozpowszechnione na terenie całej Małopolski oraz ze względu na występowanie w mniejszej bądź większej liczbie wielorakich społeczności etnograficznych o niejednolitym pochodzeniu, historii, języku czy kulturze, a także za sprawą pewnych regionalnych różnic historycznych Małopolskę dzieli się zazwyczaj na pomniejsze regiony historyczne, do których wlicza się:

  • Krakowszczyznę lub ziemię krakowską
  • Sandomierz lub ziemię sandomierską
  • Łemkowszczyznę
  • Beskid Gorlicki
  • Beskid Niski
  • Galicję
  • Podbeskidzie
  • Żywiecczyznę

Ludność[]

Populacja województw zajmujących zdecydowanie znaczną część historycznej Małopolski: małopolskiego i podkarpackiego zasadniczo liczy mniej więcej 5 492 659 osób - zarówno kobiet, jak i mężczyzn. W ciągu swej długiej historii Małopolska był zamieszkiwana przez wielorakie, zróżnicowane etnicznie oraz językowo ludy i grupy społeczne. Jednak współcześnie dominującą część małopolskiej ludności stanowią Polacy korzystający z literackiej, a zarazem ogólnopolskiej formy języka polskiego. Istnieją też grupy etnograficzne, jak np. Krakowiacy posługujące się dialektem małopolskim, a właściwe którymś z jego gwar. Dodatkowo na ziemiach małopolskich żyją też przedstawiciele innych nacji, jak Żydzi czy Ormianie.

Historia[]

Prehistoria[]

Starożytność[]

Nadejście praindoeuropejczyków[]

Małopolska Celtów[]

Małopolska German[]

Średniowiecze[]

Biała Chorwacja[]

Państwo Wiślan[]

Okres wczesnopiastowski[]

Rozbicie dzielnicowe[]

Konsolidacja []

Nowożytność[]

I Rzeczpospolita[]

Okres zaborów[]

I wojna światowa[]

Współczesność[]

20 lecie międzywojenne[]

II wojna światowa[]

Czasy powojenne[]

Advertisement