Kronika Galla Anonima; foto: www.wiking.edu.pl
Kronika polska − średniowieczne dzieło anonimowego autora, nazwanego Gallem Anonimem, ponieważ był mnichem benedyktyńskim pochodzenia francuskiego (Gall znaczy: Francuz). Kronika napisana jest po łacinie. Powstała na dworze Bolesława III Krzywoustego, na którym Gall przebywał w latach 1112 - 1116. Inspiratorem przedsięwzięcia oraz opiekunem kronikarza był Michał Awdaniec. Utwór, pisany na zamówienie króla nosi cechy panegiryku, jest to więc tekst o charakterze pochwalnym, autor wysławia wszystkich polskich władców (szczególnie Krzywoustego), Polskę i polskich dostojników. Kronika polska jest zbudowana z trzech części, z których każda opatrzona jest osobną dedykacją w formie listu, w każdą też wplecione trzy mowy i jeden rymowany wiersz.
Część I obejmuje okres około 250 lat: od najdawniejszych wydarzeń znanych z podań wielkopolskich (Gall pisze tu o wydarzeniach poprzedzających o około 125 lat wstąpienie na tron Mieszka I), poprzez dzieje dynastii Piastów, aż do narodzin Bolesława Krzywoustego.
Część II obejmuje lata 1086-1108: śmierć Władysława Hermana (ojca Bolesława Krzywoustego), wojny młodego Bolesława z Czechami i Pomorzanami oraz jego konflikt z bratem Zbigniewem.
Część III dotyczy wydarzeń z lat 1108-1113, wojny z cesarzem niemieckim Henrykiem V, obrony Głogowa, walki z Pomorzanami i Czechami, a także tragicznego zakończenia konfliktu ze Zbigniewem.
Kronika jest dziełem o ambicjach parenetycznych. Gall przedstawił w niej dwa wzorce osobowe władców: króla Bolesława Chrobrego, ukazanego jako dobry, sprawiedliwy i kochany przez poddanych monarcha, oraz księcia Bolesława Krzywoustego, którego autor uważał za wzorzec władcy - rycerza. Krzywousty jest doskonałym dowódcą, budzącym panikę w szeregach wroga. Kronika należy do epiki rycerskiej, jest pisana językiem żywym, obrazowym i choć prostym to jednak nie pozbawionym licznych metafor i gry słów. Autor często stosuje pytania retoryczne, wykrzykniki, wołacze i apostrofy, starając się utrzymać podniosły styl krasomówczy, zgodny z wymogami średniowiecznej poetyki gatunku.
Źródła[]
- Encyklopedia Historia, praca zbiorowa, wydawnictwo Greg