István Simon

Ten artykuł został napisany w sposób nieobiektywny. Możesz pomóc Historia Wiki rozbudowując ją!

István Simon — foto ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

István Simon — foto ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

Akt erekcyjny TPW-P, przemianowanego na W-P Tow.Kulturalne. Mimo tego nie mogło powstać.

Akt erekcyjny TPW-P podpisała śmietanka polonofilów, ale bezpieka storpedowała jej powstanie

Akt erekcyjny TPW-P z podpisami Józsefa Darvasa, Gyuli Illyésa i Istvána Simona, który podpisała śmietanka polonofilów, ale bezpieka storpedowała jej powstanie...

Fragment ściśle tajnego meldunku do bezpieki M-35352 (2/208 old.) BM III/III-4-b agenta „Pálos” do Sági R. hdngy 1970. szeptember 21.

István Simon — fotografia ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

István Simon — foto ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

Tablica pamiątkowa na cześć Istvána Simona na ścianie domu przy ul. Raoul Wallenberg w Budapeszcie, gdzie mieszkał — foto ze zbiorów Rolanda Antoniewicza

Grób Istvána Simona w Bazsi

Pamiątkowy pokój Istvána Simona w Bazsi

István Simon (*1926 †1975) węgierski poeta, przekładowca, eseista, redaktor, profesor uniwersytecki, poseł do Parlamentu, zapalony polonofil. Przepadał za Władysławem Reymontem, Marią Konopnicką,i Elizą Orzeszkową, Juliuszem Słowackim i Adamem Mickiewiczem. Trzykrotny laureat Nagrody Państwowej im. Attili Józsefa, laureat Nagrody Państwowej im. Kossutha, laureat Nagrody Państwowej im. Batthányego. Redaktor naczelny czasopisma literackiego Új Hang, a potem Kortárs. Sekretarz a potem zastępca Sekretarza Generalnego Związku Literatów Węgierskich. Przyjaciel Mihálya Váciego, Zoltána Fábiána, Tibora Pethő, Prof.dr. Jánosa Elberta, reż.Félixa Máriássyego i Rolanda Antoniewicza, Współorganizator i Wiceprezes Komitetu Założycielskiego Towarzystwa Przyjaźni Węgiersko-Polskiej (1970). Ofiara morderstwa politycznego bezpieki.

Biografia

Urodził się w miejscowości Bazsi w komitacie (województwie) Zala 16 września 1926 r. w biednej rodzinie chłopskiej. Rodzicami byli István Simon senior i Gizella Mosner. Szkołę powszechną ukończył w rodzinnej wsi, a gimnazium w miejscowości Sümeg. Z powodu wojny musiał przerwać naukę (w grudniu 1944 r został zmobilizowany do wojska, a potem wpadł do niewoli sowieckiej, w 1947 r wrócił do domu) i dopiero w 1947 roku dokończył naukę w gimnazium i złożył maturę. Od 1948 r był członkiem Kolegium Ludowego (Népi Kollégium), a potem Kollegium im. Eötvösa (Eötvös Kollégium), zrzeszającego biednych zdolnych. W latach 1948-1952 studiował na Uniwersytecie im. Lóránda Eötvösa w Budapeszcie na wydziale humanistycznym, gdzie zdobył dyplom profesora hungarystyki i germanistyki. Od 1948 r czasopisma Csillag oraz Új Hangpublikują jego wiersze. W latach 1952-1955 był redaktorem działu kulturalnego bolszewickiego szmatławca Szabad Nép, w latach 1955-1956 redaktor naczelny czasopisma Új Hang. od 1947 r jeden z założycieli i kierownik działu w redakcji czasopisma literackiego Kortárs, w latach 1964-1971 redaktor naczelny. Od 1963 r był posłem do Parlamentu. Od 1971 r do śmierci był profesorem literatury węgierskiej Wyższej Szkoły Teatralno-Filmowej w Budapeszcie.

Był zapalonym polonofilem, przepadał za Władysławem Reymontem, Marią Konopnicką, Elizą Orzeszkową, Juliuszem Słowackim i Adamem Mickiewiczem. W 1970 r za poradą Mihálya Váciego, Zoltána Fábiána, Tibora Pethő, Prof.dr. Jánosa Elberta oraz reż.Félixa Máriássyego, jako zapalony polonofil, przyłącza się do inicjatywy Rolanda Antoniewicza i bierze udział w organizowaniu Towarzystwa Przyjaźni Węgiersko-Polskiej, deklarując członkowstwo założycielskie i członkowstwo Komitetu Założycielskiego, a po śmierci Mihálya Váciego wyrażając zgodę na pełnienie funkcji Wiceprezesa Komitetu Założycielskiego. Z tego powodu koryfeusze bolszewickich władz stale czynili jemu nader nieprzyjemne zarzuty. Wywołało to u niego gorące sprzeciwy i kwestionowanie zarzutów oraz wręcz dziecięce zdziwienie. Jak podkreślał w rozmowach z najbliższymi przyjaciółmi: „ponury okres kultu jednostki i związanych z tym wypaczeń już dawno minął, Polska, Polacy to odwieczni przyjaciele Węgier i Węgrów, nie mówiąc już o tym, że jakakolwiek krytyka przyjaźni węgiersko-polskiej jest sprzeczna z głoszonymi przez WSPR zasadami internacjonalizmu! Więc absolutnie nie rozumiem, po co ta burza w nocniku klozetowej, o co tu wogóle chodzi?!” (Nic dziwnego, że TPWP już w chwili zakładania znalazło się na indeksie! W ściśle tajnym meldunku do bezpieki nr. M-35352 (2/208 old.) BM III/III-4-b agenta „Pálos” do Sági R. hdngy 1970. szeptember 21 m.inn. Roland Antoniewicz podczas organizacji TPWP stale podkreślał: „Obecnie jeszcze wszystko jest w porządku, ale w Związku Sowieckim są takie problemy wewnętrzne natury politycznej, z powodu których prędzej czy później musi poddać swoje pozycje zagraniczne w Europie Środkowej. I wówczas stosunki polsko-węgierskie należy podnieść na poziom europejski. Te stosunki stanowić będą gwarancję pokoju Europy Środkowej. W interesie tego nasze cudowne tradycje z niedalekiej przeszłości, przyjaźń obu narodów musimy dowodzić. To nasze pokolenie zrobi porządek w Europie Środkowej bez Związku Sowieckiego, dlatego też wspólne tradycje trzeba utrzymywać w czujności.”— Innymi słowami: organizatorzy TPWP z góry zakładali upadek Związku Sowieckiego, myląc się „tylko” okrągłe 20 lat!)

Oczywiście domyślał się, o co chodzi: dyktator Janosz Kadar i jego świta po wymordowaniu i uwięzieniu tysięcy węgierskich uczestników Rewolucji 1956 roku, a szczególnie po ostrych i nieprzyjemnych krytykach ze strony światowej opinii publicznej, starali się nadrabiać minę. Dlatego też z nieprzyjemnym smakiem zarzucali władzom polskiej komuny, a przede wszystkim Władysławowi Gomułce „odszczepieństwo”, bo podążał wręcz przeciwną drogą niż oni i pod koniec 1956 r ogłosił amnestię dla więźniów politycznych oraz wstrzymał poznańskie procesy sądowe uczestników poznańskiego powstania w czerwcu 1956 r. W związku z tym Polaków i polonofilów traktowano po swojemu: uważano ich za „element nader niebezpieczny” i zarządzono bezpiece ich inwigilację, a w razie konieczności „interwencję”. Sytuację pogarszał fakt, że Prezes Związku Literatów Węgierskich, literat József Darvas (wcześniej Wiceprezes Narodowej Partii Chłopskiej), który dopiero w 1957 r wstąpił do WSPR i miał zaufanie u Janosza Kadara, również był gorącym polonofilem i członkiem Komitetu Założycielskiego Towarzystwa Przyjaźni Węgiersko-Polskiej. Od 1971 r István Simon jest Sekretarzem, a potem Zastępcą Sekretarza Generalnego Związku Literatów Węgierskich. Nader młodo, bo w wieku zaledwie 49 lat, zmarł 7 lipca 1975 r, na szczycie kariery i w bardzo dziwnych okolicznościach. Pochowany został na cmentarzu w rodzinnej wsi Bazsi.

Twórczość

Jego debiutanckie wiersze stanowią mickiewiczowsko-reymontowski idylliczny obraz życia wiejskiego. Wiersze jeszcze studenta Istvána Simona coraz częściej publikowane w czasopismach nie można było nie zauważyć. I nie dlatego, bo lepiej tętniały od wierszy współczesnych, a ponieważ w ogólnym tętnieniu wcale nie tętniały. Było to na początku lat pięćdziesiątych. Historia polityki nazywa ten okres „kultem jednostki” lub „dogmatyzmem”, a historia literatury „schematyzmem”. Ówczesna poezja była obowiązkowo krzykliwa i o charakterze artykułu redakcyjnego na pierwszej kolumnie. Prywatne uczucia, miłość, uwielbianie przyrody, rodzinna radość lub żałoba stanowiły prawie nietakt, a przetłumaczenie na język poezji truizmu, stanowiło polityczną cnotę. W tej obowiązkowo krzykliwej liryce, nagle pojawił się skromny, cichy, liryczny głos, który pełną melodyjnością pieśni ludowych, wyrażał prywatne radości i smutki dawnych poetów: głos strzegącego pamięć biednych ludzi poety zeznawającego tkliwe uczucia. Béla Illés — świętowany wzór pisarza „socjalizmu realistycznego”, który był zdyscyliplinowanym i stronniczym komunistą oraz redaktorem naczelnym o olbrzyniej władzy, w głębi duszy stawał się jednak czytelnikiem o konserwatywnych uczuciach (Mihálya Csokonai Vitéza bardziej lubił, niż Attilę Józsefa, Aleksandra Puszkina niż Władimira Majakowskiego oraz Victora Hugo i Alfreda de Musseta bardziej entuzjastycznie niż Paula Éluarda czy Louisa Aragona) — pierwszy tomik wierszy Istvána Simona w ten sposób przekazał pisarzowi wybranemu do napisania krytyki, że z naciskiem podkreślił: „nareszcie komunistyczny poeta, który jest nie tylko komunistą, ale i poetą!” (Oczywiście była to przesada, bo István Simon nie był ani członkiem partii, ani „entuzjastycznym komunistą”, a z komunistami obcował się z zastrzeżeniami. Był „tylko” poetą.)

Już od chwili ukazania się pierwszego tomika wierszy, István Simon zdobył poważną rangę we współczesnej literaturze węgierskiej. Jego poezja przemawia do serc, ich delikatnie uczuciowy ton powolił zapomnieć recenzentom to, że pisze zdecydowanie więcej o swoich prywatnych uczuciach, wrażeniach dziecinnych i cudownych pejzażach życia młodzieńczego, niż o zagadnieniasch codziennej polityki. Faktem jest, że przybył z „największych głębin ludu”, chociaż zmienił się w prawdziwego inteligenta-filosa. Ale i to było niewątpliwe, że ta stylizowana stronniczość, ten bezustanny głos artykułu wiodącego, który w tamtych latach był obowiązkowy, było nadzwyczaj obce dla tej duszy, żyjącej w niezłomnym kontakcie roboczym ze swoją ojczyzną, z krajobrazem, narodem, radującymi duszę idyllicznymi pejzażami. Urzędowa krytyka epoki kultu jednostki, przeważnie z przestrachem i z podejrzeniem spoglądała na wszystko, co określała uważaną za przestarzałą przydawką „urok”. Jednakże nad poezją Istvána Simona, zawsze będącą w bliskości pieśni ludowych, tak panuje urok łagodnej pogody, jak promienie słoneczne nad łanami zboża pod koniec czerwca. Może w całym dwudziestym wieku nie było tak bardzo bezpatosowego węgierskiego poety! W wyżej Szkole Teatralno-Filmowej, gdzie wykładał literaturę piękną, studenci jednoznacznie uwielbiali jego, bo spośród profesorów jednoznacznie był idealnym rówieśnikiem, a podczas wykładów czarującym referentem. Oczywiście i wówczas był nader lirycznym! Tylko profesję profesorską nie traktował jako zbędną stratę czasu. Bo zawsze żalił się, że urzędowe obowiązki „kradną od niego drogi czas”, który mógłby poświęcić dającemu upojenie i możliwość fantazjowania pisaniu wierszy. Stale podkreślał, że pisanie wierszy nie stanowi dla niego jakiejś samoudręki, a uszczęśliwiające upojenie. Przy tym nieuważał siebie za „nowoczesnego poetę”. Dla niego Heine, Petőfi i Słowacki byli bardziej cenni od Horacego i Wergiliusza. (W ciągu krótkiego okresu czasu nauczył się kilkunastu języków od łaciny, rosyjskiego i niemieckiego począwszy, a na polskim, francuskim i angielskim skończywszy.) Znamionowała jego jakaś wrażliwa bezgraniczna dziecięca szczerość. Nigdy nie kłamał ani we wierszach, ani w żywym słowie.

(Na podstawie książki Rolanda Antoniewicza: Koryfeusze węgierskiej komuny i ich wrogowie.- wspaniałego polsko-języcznego abecadła biograficznego, ilustrowanego wieloma zdjęciami i dokumentami, od ponad 20 lat oczekującego na wydanie i wydawcę.)

Dzieła

• Egyre magasabban (Coraz wyżej, wiersz, 1944)
• Tanú vagyok (Jestem świadkiem, wiersz, 1950)
• Hajnali lakodalmasok (Wesela o świcie, wiersz, 1952)
• Érlelő napok (Dojrzewające lata, wiersz, 1953)
• Nem elég (Nie wystarczy, wiersz, 1955)
• Himnusz az értelemhez (Hymn do umysłu, wiersz, 1956)
• Felhő árnyéka (Cień chmury, wiersz, 1956)
• Pacsirtaszó (Śpiew skowronka, wiersze wybrane, 1958)
• A Jangce vitorlái (Żaglówki Jangcy, wiersz, 1959)
• Februári szivárvány (Lutowa tęcza, wiersz, 1959)
• Almafák (Jabłonie, wiersz, 1962)
• Gyümölcsoltó (Zwiastowanie NPM, wiersze wybrane, 1964)
• A virágfa árnyékában (W cieniu kwitnUcego drzewa, eseje, 1964)
• Szőlő és gesztenye (Winogrono i kasztan, wiersz, 1966)
• Verőfény (Światło słoneczne, wiersze wybrane, 1968)
• Forró égöv alatt (Pod grącym niebem, szkice z podróży, 1969)
• Gyalogútról a világba (Z pieszej wędrówki w świat, wiersz, 1970)
• Örök közben (Pomiędzy wiecznością, wiersz, 1973)
• A magyar irodalom (Literatura węgierska, esej, 1973)
• Bakony (wspólnie z Jánosem Reismannem, 1973)
• Rapszódia az időről (Rapsodia o czasie, wiersz, 1975)
• Gyönyörű terhem (Mój przepiękny ciężar, wiersze wybrane, 1976)
• Írószobák (Gabinety pisarskie, wywiady, 1976)
• A sümegi vadgesztenyék (Dzikie kasztany z Sümeg, 1979)
• Simon István válogatott versei (Wiersze wybrane Istvána Simona, 1980)
• Szemek emléke (Pamiętne oczy, wiersz, 1986)

Nagrody

• Nagroda państwowa im. Attili Józsefa (1952, 1954, 1967)
• Nagroda państwowa im. Kossutha (1955)
• Nagroda państwowa im. Batsányiego (1967)
• Nagroda SZOT (1971)
• Nagroda im. Gravesa (1976)

Materiały źródłowe

• Ki kicsoda a magyar irodalomban? Könyvkuckó kiadó, Budapest, 1999 ISBN 963-8157-91-7
• Ki kicsoda a magyar irodalomban? Tárogató Könyvek ISBN 963-86071-0-6
• http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/ABC13280/13844.htm Magyar életrajzi lexikon
• http://mek.oszk.hu/01100/01149/html/simoni.htm A magyar irodalom arcképcsarnoka
• http://mek.oszk.hu/02200/02227/html/02/645.html A magyar irodalom története 1945-1975
• http://mek.niif.hu/00000/00019/html/s/i011550.htm Kortárs magyar írók
• http://www.mek.oszk.hu/01100/01149/html/simoni.htm
• http://sumeg.slyweb.hu/simon-istvan
• http://www.utazzitthon.hu/simon-istvan-emlekhaz-bazsi.html
• http://network.hu/Kopciherci/blog/zsoka-blogja/ma_lenne_82_eves_simon_istvan-8534
• Roland Antoniewicz: A parancs megölni - titokzatos gyilkosságok országszerte (Rozkaz: zabić - Tajemnicze morderstwa po całym kraju) - o mordowaniu węgierskiej opozycji - polonofilów) - wspaniałe węgiersko-języczne dzieło ilustrowane setkami zdjęć i dokumentów, od ponad 20 lat oczekujące na wydanie i wydawcę.
• Roland Antoniewicz: A bolsevik gestapo szorításában I-II (W mackach bolszewickiego gestapo I-II - wspomnienia) - wspaniałe obszerne węgiersko-języczne dzieło ilustrowane tysiącami zdjęć i dokumentów, od ponad 20 lat oczekujące na wydanie i wydawcę.
• Roland Antoniewicz: Koryfeusze węgierskiej komuny i ich wrogowie.- wspaniałe polsko-języczne abecadło biograficzne, ilustrowane wieloma zdjęciami i dokumentami, od ponad 20 lat oczekujące na wydanie i wydawcę.