Historia Wiki
Advertisement
Wikipedia Ta strona zawiera treści z Wikipedii na licencji CC-BY-SA 3.0

Górny Śląsk (niem. Oberschlesien, cz. Horní Slezsko, łac. Silesia Superior) – część historycznej krainy Śląska, położona w południowej Polsce i północnych Czechach. Stolicami Górnego Śląska są Opole i Racibórz.

Plik:Herb Górnego Śląska.png

Herb Górnego Śląska

Region ten znany jest głównie z występujących tam złóż węgla kamiennego. Oprócz wielkiego przemysłu posiada także rozwinięte rolnictwo. Jego najważniejszą rzeką jest Odra.

Przynależność państwowa

  • I ne. - ok. IV w. ne. - Regnum Vannianum
  • IX w. - Państwo Wielkomorawskie
  • X w. - Królestwo Czech
  • 990 - 1039 - Polska pierwszych Piastów
  • 1039 - 1050 - Królestwo Czech
  • 1050 - 1138 - Polska
  • 1138 - XIV w. - okres rozbicia dzielnicowego
  • XIV w. - 1469 - Królestwo Czech
  • 1469 - 1478 - Królestwo Węgier
  • 1478 - 1526 - Królestwo Czech
  • 1526 - 1741 - Cesarstwo Austriackie
  • 1741 - 1871 - Królestwo Prus (większość, reszta została w Cesarstwie Austriackim)
  • 1871 - 1918 - Cesarstwo Niemieckie (większość, reszta dalej w Cesarstwie Austriackim)
  • 1918 - 1922 - Republika Weimarska
  • 1922 - 1939 - Polska
  • 1933 - 1945 - III Rzesza Niemiecka
  • od 1945 - Polska (aktualnie większość historycznych ziem wchodzi w skład woj. opolskiego) i Czechy

Nazwa

Wschodnią część obecnego Śląska zajmowało w średniowieczu księstwo opolskie, która to nazwa wywodzi się od tytulatury Piastów, książąt opolskich – Dux Opoliae – potomków Mieszka I Plątonogiego. Tytuł ten odróżniał ich od potomków Bolesława Wysokiego, którzy używali przede wszystkim tytułu książąt śląskich – Dux Silesie. Termin Górny Śląsk pojawił się po raz pierwszy w źródłach w 1462. W literaturze nazwa regionu pojawiła się po raz pierwszy w kronice Gentis Silesiae Annales Joachima Cureusa wydanej w 1571 r.

Obecnie nazwa Górny Śląsk używana jest potocznie, natomiast nie funkcjonuje oficjalnie, na żadnym szczeblu administracji państwowej.

Geografia

Miasta

Racibórz, Rybnik, Opole, Wodzisław, Rydułtowy, Pszów, Karwina, Bogumin, Katowice, Pszczyna, Krapkowice, Opawa, Bruntal, Bytom, Korfantów, Świętochłowice, Mysłowice, Ruda Śląska, Kędzierzyn, Mysłowice, Bieruń, Głogówek, Nysa, Niemodlin, Piekary, Byczyna, Dobrodzień, Olesno, Kluczbork, Trzinec, Cieszyn, Jabłonków, Prudnik, Mikołów, Skoczów, Ustroń, Wisła, Jastrzębie, Zdzieszowice, Piekary, Ostrawa (na wpół z Morawami), Tychy, Żory, Koźle, Grodków, Gliwice, Lędziny, Radlin, Tarnowskie Góry, Kalety, Otmuchów, Ujazd, Mikołów, Głuchołazy, Frydek, Głubczyce, Lubliniec, Baborów, Łaziska Górne, Korfantów, Imielin, Miasteczko Śląskie, Hulczyn, Orłowa, Zawadzkie, Gorzów Śląski, Orzesze, Kolonowskie, Radzionków, Pyskowice, Kietrz, Baborów, Siemianowice, Krzanowice, Kuźnia Raciborska, Leśnica, Strzelce Opolskie, Rychwałd, Ozimek, Wołczyn, Karniów, Czerwionka-Leszczyny, Sośnicowice,

Rzeki

Odra, Olza, Osobłoga, Ruda, Rawa, Brynica, Mała Panew, Stobrawa, Suminka, Kłodnica, Bierawka

Historia

Historia ogólna

Górny Śląsk Historia Górnego Śląska rozpoczyna się równocześnie z historią Moraw. Kwadowie, gałąź Swewów, po pokonaniu przez Druzusa w 8 r. p.n.e. wyruszyli na pogranicze Moraw i Śląska. Od 21 r. n.e tworzyli własne państwo Regnum Vannianum. Stolicą państwa było Eburium, przebiegał tamtędy szlak bursztynowy. Kwadowie utrzymywali ożywione kontakty polityczne i gospodarcze z cesarstwem rzymskim, dzięki czemu przodowali cywilizacyjnie wśród ludów barbarzyńskich.

W IV wieku w Regnum Vannianum pojawili się Celtowie, którzy założyli swe osady wokół Eburium. W 406 r. Kwadowie wyruszyli do Italii. Eburium popadło w ruinę, zostało wsią i pozostało nią aż do 1108 roku, gdy odrodziło się jako Racibórz.

Ok. 870 r. tereny górnej Odry i górnej Wisły zostały prawdopodobnie przyłączone przez Świętopełka Wielkiego do Państwa Wielkomorawskiego, zaś ok. 921 cały Śląsk trafił do Czech.

W latach 985–990 Mieszko I wyprawił się przeciwko Czechom, co zakończyło się zajęciem części Śląska. W 991 r. dokument Dagome iudex potwierdził wejście Śląska w skład państwa Polan.

W latach 999–1003 trwała kampania wojenna Bolesława Chrobrego przeciwko Czechom i Węgrom, uwieńczona zajęciem późniejszego Górnego Śląska, Moraw, Kraju Wiślan i Słowacji, a przejściowo również Czech. W międzyczasie, w 1000 r. biskupstwo wrocławskie objęło swoim zasięgiem większą część Górnego Śląska.

Niestety szczęście regionu nie trwało długo, gdyż książę czeski Brzetysław I najechał na Polskę i przyłączył Śląsk do Czech. W następstwie najazdu wyłączył też z diecezji wrocławskiej Opawę, Karniów i Głubczyce.

W 1050 r. Kazimierz I Odnowiciel najechał na Czechy, wskutek czego przyłącza do Polski Śląsk bez znacznej części ziemi gołęszyckiej, zaś w 1069 r. zaprzestał płacenia trybutu z całego Śląska.

W 1103 i 1109 r. miały miejsce dwa czeskie najazdy na Górny Śląsk, gdyż Czesi chcieli odbić region od Polaków.

Gdy w 1137 r. Bolesław Krzywousty i Sobiesław I zawarli pokój, przyszły Górny Śląsk i Dolny Śląsk znalazł się w Polsce, a Opawski został w Czechach. Ziemie późniejszego Górnego Śląska znalazły się w dzielnicy śląskiej i dzielnicy senioralnej (krakowskiej), z wyjątkiem opawskiej.

W 1163 r. Bolesław I Wysoki i Mieszko I Plątonogi odzyskują dzielnicę śląską, jako dziedziczne księstwo. Strategiczne grody nad Odrą książę-senior Bolesław IV Kędzierzawy obsadził swoim wojskiem, a w trzy lata później usunęli załogi seniora ze strategicznych nadodrzańskich grodów.

W 1173 r. nastąpiło wyłączenie ziem późniejszego Górnego Śląska od reszty ziem śląskich: Mieszko I Plątonogi otrzymał samodzielną dzielnicę ze stolicą w Raciborzu; a jego bratanek Jarosław dostał księstwo ze stolicą w Opolu.

Po śmierci Jarosława w 1202 r. Mieszko I Plątonogi przyłączył jego ziemie do swego księstwa. Wszystkie, z wyjątkiem opawskiej (Opawa, Karniów, Głubczyce), ziemie późniejszego niejako urzędowo należą do księstwa opolsko-raciborskiego. W tym to roku Górny Śląsk został oficjalnie uznany za osobny region, zaś nazwano go Śląskiem Raciborsko-opolskim.

9 czerwca 1210 podczas zjazdu w Borzykowej innych książąt piastowskich i biskupów metropolii gnieźnieńskiej radzących nad kwestią zawartą w tej bulli książę opolsko-raciborski Mieszko I Plątonogi zajmuje Kraków. Około 1232 wprowadzono śląskie prawo górnicze.

W 1241 Górny Śląsk najechali Mongołowie (Tatarzy). Spustoszono Racibórz i Opole

W 1254 na prawie magdeburskim ulokowany został Bytom. Po śmierci Władysława opolskiego do 1290 roku w wyniku podziału ziem między synów zmarłego powstały księstwa bytomskie, opolskie i raciborskie i nieco później – księstwo cieszyńskie. Stąd wziął się Śląsk Cieszyński.

1 stycznia 1289 książę bytomski Kazimierz II złożył hołd lenny Wacławowi II, królowi Czech.

W 1327 wszyscy książęta górnośląscy, kolejno w Opawie, Bytomiu i Wrocławiu złożyli hołd lenny królowi Czech i Polski Janowi Luksemburskiemu.

Gdy w 1336 zmarł Leszek, ostatni raciborski Piast, jego księstwo dostało się w ręce Przemyślidów z Opawy.

W 1339 Kazimierz Wielki w czasie pobytu w Namysłowie zrezygnował z praw do księstw śląskich.

Sześć lat później wojska polskie, węgierskie i litewskie pod wodzą Kazimierza Wielkiego wkraczają na Górny Śląsk, zdobywają Pszczynę i Rybnik oblegają Żory, pustoszą księstwo opawsko–raciborskie.

W 1396 Spytko II z Melsztyna spustoszył Lubliniec, Olesno i Gorzów Śląski.

Około 1434 jako urzędowy język na Górnym Śląsku został wprowadzony język czeski.

W 1469 Śląsk zajęły wojska węgierskie, co potwierdzono 5 lat później.

W 1521 nastąpiło zjednoczenie większości ziem Górnego Śląska (poza księstwem cieszyńskim, księstwem opawskim i księstwem karniowskim) przez księcia Jana II Dobrego, a pięć lat później Królestwo Czech razem z Górnym Śląskiem dostało się pod władzę Ferdynanda I Habsburga.

W 1653 Habsburgowie objęli w bezpośrednie władanie ostatnie księstwo piastowskie na Górnym Śląsku – Księstwo Cieszyńskie.

W sierpniu 1683 miał miejsce przemarsz wojsk polskich udających się pod Wiedeń. Trasa przemarszu wiodła poprzez Bytom, Piekary Śląskie Tarnowskie Góry, Gliwice, Rudy Raciborskie, Racibórz.

W 1740 król pruski Fryderyk II Wielki zajął większość ziem Górnego Śląska, poza księstwami: cieszyńskim, opawskim i karniowskim. Dwa lata później w Raciborzu planowano zamach na pruskiego króla, co się nie udało.

19 stycznia 1788 w kopalni Fryderyk pod Tarnowskimi Górami miało miejsce uruchomienie jednej z pierwszych poza Anglią maszyn parowych, co zapoczątkowało rozwój wielkiego zagłębia przemysłowego. Od tego czasu Górny Śląsk stał się jednym z najważniejszych regionów przemysłowych w Europie.

W lutym 1811 doszło do powstania chłopskiego w 170 gminach powiatów pszczyńskiego i raciborskiego, stłumionego przez wojska pruskie. Osiem lat później nakazano w szkołach naukę języka niemieckiego.

Historia górnictwa

Historia hutnictwa

Ciekawostki

  • Śląsk Opawski należy do Górnego Śląska, lecz niektórzy uznają go za osobny region.
  • W Królewskiej Odlewni Żeliwa w Gliwicach, znanej jako Huta Gliwicka, po raz pierwszy odlano najwyższe niemieckie odznaczenie wojskowe – Krzyż Żelazny.
  • Pociąg Latający Ślązak rozwijał prędkość maksymalną 160 km/h.
  • W XIX wieku Ślązakami nazywano wszystkich mieszkańców owego regionu, nawet Niemców.
  • Przez jedną z gmin na Górnym Śląsku, gminę Gaszowice ciągnie się legendarna Kolej Wilhelma (niem. Wilhelmsbahn), nazywana Wilhelmbaną, łącząca stolice regionu z Berlinem, Wiedniem i Budapesztem. Raz nawet, późną wiosną 1879, po gigantycznej ulewie, przerwała się grobla pomiędzy stawami, stanowiąca drogę z Gaszowic do Łukowa, wskutek czego zalane zostały tory kolejowe, wstrzymano więc na kilka dni ruch pociągów[1] . Mało wówczas brakowało, aby jedna wieś nie sparaliżowała ruchu kolejowego w całym Cesarstwie Niemieckim.
  • Las opisywany przez Eichendorffa w jednym z jego wierszy jest częścią Lasów Rudzkich, znajduje się pod wsią Zwonowice. Jest to Las Zwonowicki.
  • W Jejkowicach znajduje się Szlak pszczyński, czyli leśna droga, którą do drugiej wojny światowej używali książęta Hochbergowie i Hohenlohe-Schillingsfürst, gdy odwiedzali siebie nawzajem.
  • Huta Mała Panew (niem. Malapanehütte) w Ozimku jest najstarszą wciąż działającą hutą zarówno na Górnym Śląsku, jak i w Polsce.
  • W połowie XIX w. większość światowej produkcji cynku pochodziło właśnie z Górnego Śląska.
  • W 1945 gdy pałac w Dobrej został podpalony podczas natarcia frontu wschodniego, spłonął wraz z dziewięćdziesięcioma czerwonoarmistami.
  • Wszystkie panujące dynastie Europy miały krewnych na Górnym Śląsku.
  • W Turawie znajduje się pałac rodziny Garnier-Turawa. Podobnie jak firma Garnier produkująca kosmetyki, jest to ród o francuskim pochodzeniu.
  • Z Górnego Śląska pochodził Carl Ulitzka - współorganizator struktur CDU.

Galeria

Linki zewnętrzne

Przypisy

<references>

  1. Gaszowice wczoraj i dziś, str. 6
Advertisement