Edward Gierek (ur. 6 stycznia 1913 w Porąbce, zm. 29 lipca 2001 w Cieszynie) – polski polityk komunistyczny, w okresie od 20 grudnia 1970 do 6 września 1980 roku I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, poseł na Sejm PRL I-VIII kadencji.
Biografia[]
Edward Gierek urodził się 6 stycznia 1913 roku w Porąbce (obecnie dzielnica Sosnowca), w rodzinie górniczej. Ojciec Adam zginął w 1917 roku w kopalni "Kazimierz", po czym matka Paulina wyszła dwukrotnie za mąż. W połowie lat 20. XX wieku rodzina wyemigrowała z przyczyn ekonomicznych do Francji. Młody Gierek pracował w kopalniach. Następnie związał się z polską sekcją Francuskiej Partii Komunistycznej. Po zorganizowaniu strajku został wysiedlony do Polski, gdzie odbył służbę wojskową. Następnie wyjechał do pracy do Belgii, gdzie również związał się ze strukturami partii komunistycznej. Od 1943 roku pełnił funkcje przewodniczącego Rady Narodowej Polaków w Belgii i lokalnego oddziału Związku Patriotów Polskich.
Do Polski powrócił jesienią 1946 roku. Od 1948 roku był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Szybko awansował. Związał się z partyjną frakcją puławian. Od 1957 roku był I Sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach.
Po skompromitowaniu się ekipy Władysława Gomułki, który odpowiedzialny był za krwawe stłumienie strajków na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku, na I Sekretarza powołany został właśnie Edward Gierek. Lata panowania Gierka charakteryzowały się w pierwszej połowie rozwojem gospodarczym PRL, aby w drugiej zakończyć się recesją gospodarczą, która rozpoczęła kryzys i upadek systemu komunistycznego w Polsce. Pomimo rozwoju gospodarczego PRL nadal był uzależniony od pomocy gospodarczej Związku Radzieckiego. Przejawem rozwoju były liczne inwestycje, które miały na celu zatrudnić jak największą liczbę Polaków. Kraje Europy Zachodniej chętnie udzielały polskiemu rządowi pożyczek, oczekując, iż produkcja przemysłowa i rolnicza spłaci je w ciągu dwudziestu lat. Aby jeszcze bardziej przyspieszyć rozwój, wykorzystywano narzędzia propagandowe. Słynne stały się wówczas zdania: Aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej czy Polak potrafi.
Jimmy Carter z Edwardem Gierkem w 1977
Polska okresu rządów Edwarda Gierka wciąż była silnie uzależniona od Związku Radzieckiego, co jednak nie przeszkadzało w utrzymaniu dobrych stosunków z krajami Zachodu. W latach siedemdziesiątych do PRL po raz pierwszy w historii przyjechali z wizytą urzędujący prezydenci Stanów Zjednoczonych: Richard Nixon, Gerald Ford i Jimmy Carter. Znajomość francuskiego przez Edwarda Gierka pomagała mu w nawiązywaniu kontaktów z zachodnimi politykami. W 1975 roku Polska uczestniczyła i podpisała Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. W 1977 roku spotkał się nawet z papieżem Pawłem VI.
W drugiej połowie lat siedemdziesiątych w Polsce narodziła się pierwsza zorganizowana opozycja. Po strajkach w Radomiu i Ursusie w 1976 roku powstał Komitet Obrony Robotników, przekształcony następnie w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”. W 1977 roku utworzony został antykomunistyczny Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W 1978 roku narodziły się Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża. Natomiast w 1979 roku powstała pierwsza w Bloku Wschodnim partia opozycja i otwarcie antykomunistyczna – Konfederacja Polski Niepodległej. Na rozwój opozycji i późniejsze wydarzenia miał też wpływ wybór Karola Wojtyły na papieża w październiku 1978 roku.
Bezpośrednią przyczyną odsunięcia Gierka od władzy w 1980 roku były letnie strajki robotnicze w Polsce i podpisanie porozumienia z NSZZ "Solidarność". Zadecydowało o tym VI Plenum PZPR w dniu 6 września, po tym jak dzień wcześniej Gierek trafił do kliniki z objawami zawału. W lipcu 1981 roku został usunięty z partii, a w stanie wojennym był internowany w Głębokim koło Koszalina.
Głównymi przyczynami kryzysu pod koniec rządów ekipy Gierka były liczne zaciągnięte pożyczki, inwestowanie w nierenomowane dziedziny przemysłu, wzrost cen ropy na świecie oraz brak dobrej jakości towarów, które nie konkurowały na rynkach w Europie Zachodniej. Długi gospodarcze były regularnie spłacane, a częściowo też umorzone w latach dziewięćdziesiątych po wprowadzeniu w życie reform Leszka Balcerowicza. Pomimo kryzysu gospodarczego większość Polaków ma dobrą opinię o rządach Edwarda Gierka.
Zmarł 29 lipca 2001 roku w Cieszynie. Został pochowany w Sosnowcu. Jego pogrzeb miał charakter świecki. Uczestniczyli w nim trzej byli premierzy PRL: Edward Babiuch, Zbigniew Messner i Mieczysław Rakowski, natomiast zabrakło przedstawicieli władz RP. Prywatnie Gierek żonaty był ze Stanisławą, zmarłą w 2007 roku. Miał z nią trzech synów m.in. urodzonego w 1938 roku Adama, od 2004 roku posła do Parlamentu Europejskiego.
Upamiętnienie[]
Wyrazem sentymentów do Edwarda Gierka są rozmaite inicjatywy, których celem jest lub było uczczenie czwartego z pierwszych sekretarzy KC PZPR. I tak np. w 2002 w Sosnowcu utworzono Społeczne Ogólnopolskie Stowarzyszenie im. Edwarda Gierka, na początku 2003 we Włocławku zbudowano rondo uliczne jego imienia, przez krótki czas imię Edwarda Gierka nosiło Rondo Sulejowskie w Piotrkowie Trybunalskim, o otrzymanie imienia Edwarda Gierka stara się kilkanaście szkół w różnych częściach kraju. Dodatkowo Edward Gierek był w pozytywnym świetle postrzegany w serialu Świat według Kiepskich.