Dualizm gospodarczy, dualizm agrarny – powstał w Europie w XV wieku.
Opis[]
Przyczynami powstania dualizmu gospodarczego był wielkie odkrycia geograficzne, inflacja cen i urbanizacja w Europie Zachodniej, a także potrzeba wytwarzania dużej ilości zboża przez folwarki na wschodzie.
Na zachodzie zaczynał się rozwijać system protokapitalistyczny, chłopi uprawiali średniej wielkości gospodarstwa, płacąc jedynie tzw. czynsz. Zlikwidowano pańszczyznę, zaczął się rozwijać handel oraz duże miasta. Na Zachodzie była także znacznie wyższa urbanizacja niż na wschodzie.
Tymczasem na wschodzie powstawały wielkie folwarki, zarządzane przez szlachtę. Chłopi pracujący na nich mieli obowiązek odrabiać pańszczyznę. Pan miał prawo także sądzić chłopa, a chłopi nie mogli opuszczać wsi. System ten doprowadził długofalowo do zastoju gospodarczego Europy Wschodniej.
Granica między tymi systemami biegła między rzeką Łabą, potem podnóżem Alp Julijskich, Gratzem, Lublaną do Triestu. Następnie wzdłuż Morza Adriatyckiego oraz granicą Królestwo Neapolu.